۲۰ سال تلاش بی‌سرانجام برای خروج زباله از جنگل‌های شمال
زباله‌ها، تبر شده و به جان جنگل‌های شمال افتاده‌اند. چند سالی است، هر گاه از روزگار تلخ جنگل‌های شمال حرفی زده می‌شود، پای زباله‌ها هم به میان می‌آید تا یکی از متهمان اصلی، خشکیدگی و نابودی جنگل‌های شمالی کشور نام بگیرند. سالانه بیش ازدو میلیون و ۱۹۰ هزار تن زباله شهری و روستایی در جنگل‌های شمالی کشور رها شده یا به قولی دفن می‌شوند. هزاران تن زباله‌ای که هزاران مترمکعب شیرابه تولید کرده و علاوه بر تخریب پوشش گیاهی جنگل‌های شمالی کشور، آب و خاک این مناطق را هم زیر سایه آلودگی می‌برند.
به گفته معاون امور جنگل‌های سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، شیرابه ناشی از تخلیه زباله در جنگل‌های شمال منجر به خشکیدگی انواع گونه‌های ارزشمند گیاهی شده و حتی روی منابع آب‌های زیرزمینی نیز اثرات سوء داشته است. بهزاد انگورج‌تقوی، با اشاره به این‌که بسیاری از عرصه‌های جنگلی شمال کشور به علت سوءمدیریت شهری به شیوه کاملا ناموزونی به محل دفن زباله‌ها تبدیل شده‌اند، به ایرنا می‌گوید: «زباله تولیدی شهروندان و گردشگران شهرهای شمالی بدون استثنا در عرصه‌های جنگلی تخلیه می‌شود. ورود شیرابه زباله‌ها به عرصه‌های جنگلی شمال، گستره زیادی از این عرصه‌ها را تخریب کرده و این درحالی است که مناطق شمالی کشور به دلیل برخورداری از جنگل‌های رویشی هیرکانی نباید به محل دفع زباله تبدیل شود.»
ورود شیرابه زباله‌ها به عرصه‌های جنگلی شمال، گستره زیادی از این عرصه‌ها را تخریب کرده و این درحالی است که مناطق شمالی کشور به دلیل برخورداری از جنگل‌های رویشی هیرکانی نباید به محل دفع زباله تبدیل شود.
بلایی که سال‌های‌سال است بر سر جنگل‌های شمالی کشور آمده و آنها را زیر سایه نابودی برده، قصه امروز و دیروز نیست. داستان چند دهه، تخلیه زباله در سکوت و غفلت است. داستانی که حالا، تلاش‌ها برای خداحافظی جنگل‌های شمال با زباله‌های شهری و روستایی را به امیدی واهی تبدیل کرده و بسیاری حتی خوشبین هم نیستند که این اتفاق رخ دهد و زباله‌ها با جنگل‌های شمال خداحافظی کنند. جنگلبانان سال‌های بسیاری است که به امید روزی هستند که زباله‌ها در لا‌به‌لای درختان جنگلی شمال کشور رها نشوند و پوشش گیاهی منطقه را محکوم به مرگ نکنند. آنها سال‌های سال با جنگل‌های شمال زندگی کرده‌اند و راوی خوبی برای روزگاری هستند که بر جنگل‌های شمالی کشور گذشته است.
کاظم نصرتی عضو جامعه جنگلبانی کشور، دراین‌باره با اشاره به این‌که زباله‌ها یکی از عوامل تخریب جنگل‌های شمالی کشور می‌داند، به «شهروند» می‌گوید: «زباله‌ها در جنگل‌های شمالی کشور به صورت غیرفنی و غیربهداشتی دفن می‌شوند، البته رها می‌شوند. رها کردن زباله‌ها در جنگل‌های شمالی کشور، باعث تخریب عرصه شده و علاوه بر آن، شیرابه ناشی از آن عرصه‌های وسیع‌تری را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. زباله‌ها و شیرابه آنها، عرصه‌های پایین‌دست را نابود می‌کنند و باعث از بین رفتن درختان جنگل‌های شمالی کشور می‌شوند.» او ادامه می‌دهد: «شیرابه‌های زباله‌های شهری و روستایی، راه می‌گیرد و از بالادستی که زباله‌ها تخلیه شده‌اند، به سمت پایین درست حرکت می‌کند، در مسیر خود خاک را آلوده کرده و اکوسیستم منطقه را بر هم می‌زند.»
شیرابه‌های زباله‌های شهری و روستایی، راه می‌گیرد و از بالادستی که زباله‌ها تخلیه شده‌اند، به سمت پایین درست حرکت می‌کند، در مسیر خود خاک را آلوده کرده و اکوسیستم منطقه را بر هم می‌زند.
تغییر اکوسیستم منطقه و نابود شدن پوشش گیاهی در مناطقی که زباله‌ها دفن می‌شوند، به راحتی قابل مشاهده است. نصرتی در این‌باره می‌گوید: «آثار دفن و رها کردن زباله‌ها در نزدیکی تمام شهرهای شمالی قابل مشاهده است. در بسیاری از شهرهای شمالی کشور به‌خصوص در غرب مازندران این تأثیر محسوس‌تر است. در نزدیکی شهرهایی همچون رامسر، تنکابن، چالوس، نوشهر و حتی ساری، یکی از معضلات بزرگ دفن زباله و تأثیر آن بر عرصه‌های طبیعی منطقه است.»
او با اشاره به این‌که مراکز دفن یا رهاسازی زباله‌ها حداقل ۵ تا ۱۰ هکتار از عرصه‌های جنگلی کشور را مستقیما اشغال کرده و آلوده می‌کند، یادآور می‌شود: «این میزان حداقل عرصه‌هایی است که به‌طور مستقیم زیر سایه زباله‌ها و تاثیرات آنها می‌روند، این در حالی است که تاثیرات آن به واسطه شیرابه‌ها به عرصه‌های دیگر هم می‌رسد و سطح زیادی از جنگل‌های شمالی کشور را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.» طبق آمار رسمی هم اکنون ۴۲ واحد بزرگ دفع زباله به وسعت ۳۰۰ هکتار در جنگل‌های شمال وجود دارد که روزانه به‌طور متوسط ۶هزار تن زباله در آنها انباشته می‌شود. زباله‌هایی که پس از انباشت، هزاران مترمکعب شیرابه تولید کرده و آب‌های زیرزمینی و خاک مناطق اطراف مراکز دفن را آلوده می‌کنند.
در ماه‌های گذشته خبرهای بسیاری درباره حل معضل پسماندهای شهری و روستایی شمال کشور، شنیده می‌شود. وعده‌های بسیاری هم داده شده مبنی بر این‌که پسماندها ساماندهی خواهند شد و کارخانه‌های تولید کمپوست و زباله‌سوز راه‌اندازی خواهند شد تا کمی از بار زباله‌ها از دوش طبیعت شمال برداشته شود، اتفاقی که عضو جامعه جنگلبانی کشور نسبت به آن خوشبین نیست و می‌گوید: «امید چندانی به حل معضل زباله‌ها در شمال کشور ندارد.»
طبق آمار رسمی هم اکنون ۴۲ واحد بزرگ دفع زباله به وسعت ۳۰۰ هکتار در جنگل‌های شمال وجود دارد که روزانه به‌طور متوسط ۶هزار تن زباله در آنها انباشته می‌شود. زباله‌هایی که پس از انباشت، هزاران مترمکعب شیرابه تولید کرده و آب‌های زیرزمینی و خاک مناطق اطراف مراکز دفن را آلوده می‌کنند.
او ادامه می‌دهد: «سال‌های طولانی است، شاید بیش از ۲۰سال است که به دنبال حل معضل زباله‌های پایتخت هستیم، اما تلاش‌هایمان هیچ گاه نتیجه نداده زیرا سایر دستگاه‌ها کمکی به حل این معضل نمی‌کنند و این امر باعث شده که الان هم برای قدم‌هایی که برداشته می‌شود تا معضل زباله‌ها حل شود، خوشبین نباشم.»
نصرتی درحالی به همکاری نکردن سایر دستگاه‌ها برای حل معضل پسماندهای شهری و روستایی که جنگل‌های شمال را تسخیر کرده، اشاره می‌کند و آن را عاملی برای ناامید شدن از حل این معضل می‌داند که بهزاد انگورج تقوی معاون امور جنگل‌های سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، با تأکید بر این‌که حل این معضل نیازمند همکاری نهادهای مسئول برای ساماندهی و جمع‌آوری زباله از جنگل‌ها است، دراین‌باره می‌گوید: «سهم سرمایه‌گذاری در بخش زباله، مهار پساب و آب‌های نامتعارف در کشور بسیار کم بوده و لازم است دولت توجه ویژه‌ای در این زمینه داشته باشد. با توجه به این‌که مدیریت پهنه سرزمینی تحت عنوان تعادل بخشی در سیاست‌های کلی مورد ملاحظه قرار گرفته و همچنین در سند ملی آمایش سرزمینی نیز مطالعه شده است، اگر بتوان تمرکز جمعیت در واحدهای سرزمینی را نیز به سمت تعادل بخشی سوق دهیم، توجه ویژه‌ای به انتخاب سکونتگاه‌ها داشته‌ایم.»