احتکار ۴۹ میلیون دلاری

«بخش عمده داروها درحال‌حاضر در انبار‌های دارویی احتکار شده‌اند». این را یکی از کارکنان یکی از شرکت‌های بزرگ دارویی کشور به «شرق» می‌گوید، شواهد و وضعیت کمبود دارو در داروخانه‌ها هم این را تأیید می‌کند. این در حالی است که بر اساس آمار گمرک، واردات برخی از داروهایی که هم‌اکنون کمبودشان در بازار محسوس است، در چهارماهه ابتدایی امسال به نسبت مدت مشابه سال گذشته حکایت از افزایش ۲.۵ برابری دارد.

«افزایش در واردات و کمبود در داروخانه‌ها»؛ این توصیفی از شرایط این روزهای وضعیت دارویی کشور است؛ موضوعی که تأییدی بر گمانه‌زنی و خبرهای غیررسمی احتکار داروها در انبارهای شرکت‌های دارویی است.

«بسیاری از این داروها مصرف بیمارستانی دارند و جزء داروهای استراتژیک هستند؛ مثل داروی آلبومین و آی‌وی‌آی‌جی که نزدیک یک ماه است تقاضا برای آن بسیار بالا رفته و وزارت بهداشت آنها را در فهرست داروهای فوریتی قرار داده تا شرکت‌‌ها هرچه سریع‌تر این داروها را وارد کشور کنند؛ داروهایی که به جرئت می‌توان گفت حداقل سه تا چهار شرکت آن را در انبار موجود دارند». این گفته‌های کارمند یکی از شرکت‌‌های دارویی است که خبر احتکار داروها را به «شرق» اطلاع داده است.

او که نخواست نامش فاش شود، گفت: «مصرف ماهانه آلبومین چیزی بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار ویال است که تقریبا نزدیک به یک ماه است به بازار توزیع نشده در صورتی که چیزی حدود ۶۰۰ هزار ویال از این دارو در انبار شرکت‌های واردکننده دارو موجود است؛ یعنی مصرف حدود سه تا چهار ماه کشور که در شرایط فعلی شرکت‌ها آن را احتکار کرده‌‌اند. همه این شرکت‌‌ها در حقیقت رقیب یکدیگر‌ند، اما به دلیل منافع مشترک با یکدیگر هماهنگ کرده‌اند تا زمانی که قیمت دارو افزایش پیدا نکند، داروها را به بازار وارد نکنند».

شرکت… شرکت… شرکت… یکی‌یکی نام شرکت‌هایی که آلبومین و آی‌وی‌آی‌جی را در انبار‌هایشان احتکار کرده‌اند ردیف می‌کند. برخی از آنها شرکت‌های بسیار بنامی هستند. «مدتی پیش یکی از دوستانم با من تماس گرفت و به من گفت برای یکی از بستگانشان آی‌وی‌آی‌جی می‌خواهد که من به دلیل احتکار این دارو در انبار مجبور شدم به او دروغ بگویم که دارو نداریم، درحالی‌که همان لحظه در انبار شرکتی که در آن کار می‌کنم این دارو موجود بود و این موضوع خیلی من را اذیت کرد. یک انسان ممکن است جانش به خطر بیفتد به دلیل اینکه عده‌ای به‌خاطر منافع خودشان حاضر به ارائه دارو نیستند. اگر یادتان باشد مدتی پیش کمبود داروی فاکتور ۸ – مربوط به بیماران خونی- بسیار خبری شد، درحالی‌که همان زمان در انبار بسیاری از شرکت‌ها این دارو موجود بود».
به گفته این منبع آگاه، فقط واردکنندگان نیستند که در شرایط خاص داروهایشان را احتکار می‌کنند در بسیاری از مواقع شرکت‌های پخش و تولیدکنندگان دارو نیز داروهایشان را احتکار می‌کنند. همه شروع کرده‌‌اند به چانه‌زنی برای افزایش قیمت و توجیهشان این است که اگر با این قیمت جنس را توزیع کنیم بعد از اینکه گران شد، با افزایش قیمت، سود آن به جیب داروخانه می‌رود. قیمت دارو را وزارت بهداشت تعیین می‌کند؛ یعنی شرکت‌ها برای واردات یا تولید یک قرص ساده مثل استامینوفن هم باید مستندات و فرایند واردات یا تولید خود را به وزارت بهداشت اعلام کنند تا پس از بررسی، وزارت قیمت محصول آنها را تعیین کند. شرکت‌‌هایی که تقاضای افزایش قیمت کالای خود را دارند باید آن را به معاونت غذا و دارو اعلام کنند. وقتی شرکت‌ها از این طریقش نمی‌توانند کاری انجام دهند، برای افزایش فشار به وزارت بهداشت داروهای خود را احتکار می‌کنند تا آنها در برابر افزایش قیمت تسلیم شوند.

وی می‌افزاید: «گاهی پیش آمده که شرکتی هشت ماه کالایش را وارد بازار نکرده‌ و این‌قدر از این طریق به آنها فشار آورده‌‌‌اند که قیمت کالایشان را بالا برده و بعد آن را وارد بازار کرده‌اند. از کالایی صحبت می‌کنیم که با جان مردم سروکار دارد. من از این تعجب می‌کنم که چرا نظارتی روی آنها وجود ندارد، درحالی‌که وزارت بهداشت از زمان ثبت سفارش تا هنگام ترخیص از میزان واردات آن آگاه است، چون تا شرکت‌ها از وزارت بهداشت نامه نگیرند کالایشان ترخیص نمی‌شود».

او در بخش دیگری از صحبت‌‌هایش می‌افزاید: «هرکدام از محصولات دارویی یک قطب دارند و شرکتی که در آن زمینه قدرتمند‌تر باشد برای قیمت‌گذاری تعیین‌تکلیف می‌‌کند؛ مثلا داروی آی‌وی‌آی‌جی که قیمت آن ۸۱۰ هزار تومان بود، در یک ماه اخیر به دلیل اینکه شرکت‌ها اعلام کردند این قیمت برای آنها صرف ندارد، وزارتخانه قیمت آن را به ۹۰۰ هزار تومان افزایش داد؛ یعنی بیش از ۱۰ درصد افزایش، اما یکی از شرکت‌ها با این قیمت موافقت نکرد و اعلام کرد با این قیمت این دارو را وارد کشور نمی‌کند، درحالی‌که در انبار این شرکت این دارو موجود است، حتی اگر هم دارو در انبار نداشته باشد، نمی‌تواند بگوید من دارو وارد نمی‌کنم، درحالی‌که یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان این دارو است و اگر دارو وارد نکند، وزارتخانه به مشکل می‌خورد».

برای جمع‌آوری اطلاعات دقیق‌تر درباره موضوع، از احسان سلطانی، از کارشناسان اقتصادی، خواستیم وضعیت واردات آی‌وی‌آی‌جی، آلبومین، فاکتور ۸ و اوکساپلکس را که همگی از مشتقات خونی هستند، براساس آمارهای گمرک بررسی کند، براساس اطلاعات و آمار گمرک مشخص شد واردات این داروها در چند ماه گذشته نه‌تنها کاهش نداشته، بلکه با افزایش نیز همراه بوده است. سلطانی دراین‌باره به «شرق» گفت «آمارها نشان می‌دهد کل واردات این کالا در سال ۹۶ نزدیک به ۱۵۰ میلیون دلار بوده؛ چهار ماه اول سال ۹۶ حدود ۱۹ میلیون دلار واردات داشتیم که در چهار ماه اول سال ۹۷ واردات این کالاها به ۴۹ میلیون دلار رسیده است، یعنی ۲.۵ برابر شده. در شش ماه اخیر نیز ۸۸ میلیون دلار از این کالا وارد کشور شده، یعنی نسبت به میانگین شش‌ماهه ۱۷ درصد افزایش واردات داشته‌ایم، به عبارتی چه در دوره چهارماهه آن را بسنجیم و چه در دوره شش‌ماهه، دچار کمبود نیستیم».

این در حالی است که چندی پیش سازمان غذا و دارو به دو شرکت پخش دارویی به‌دلیل تعلل در توزیع دارو اخطار داد. کیانوش جهانپور، سخنگوی این سازمان، دراین‌باره گفت «بنا بر بررسی گزارش‌های ارسالی از منابع مختلف، به دو شرکت پخش دارویی به‌دلیل تعلل در توزیع برخی اقلام دارویی از سوی سازمان غذا و دارو، اخطار و تذکر جدی داده شد و در صورت تکرار یا اصرار این شرکت‌ها یا هر مجموعه دیگری در زنجیره تأمین و توزیع دارو، براساس مقررات و از طریق سازمان تعزیرات و مراجع ذی‌صلاح قانونی و نیز اختیارات مصرح سازمان غذا و دارو با عوامل تعلل در توزیع دارو برخورد جدی خواهد شد. درباره برخورد با احتکار، اختفا، عدم ارائه یا هرگونه تعلل در تأمین و توزیع کالا به‌ویژه دارو و کالاهای اساسی اجماع وجود دارد و همه دستگاه‌های مسئول در این زمینه اعلام آمادگی کامل کرده‌اند و در شرایط فعلی و در راستای حفظ حقوق عمومی، هیچ‌گونه اغماضی دراین‌باره صورت نخواهد گرفت».

جهانپور از تمامی فعالان حوزه دارو و داروخانه‌ها و همچنین آحاد شهروندان خواست، در صورت مشاهده هرگونه تعلل در توزیع و عدم ارائه دارو و تخلفاتی از این قبیل، موارد را به معاونت‌های غذا و داروی دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور و سازمان غذا و دارو گزارش دهند و اطمینان داشته باشند تولیت سلامت و سازمان غذا و دارو اجازه نخواهند داد منافع عمومی و حیثیت نظام دارویی و خیل عظیم تلاشگران جامعه داروسازی و فعالان حوزه دارو تحت‌الشعاع رفتارهای عده قلیلی از افراد یا مجموعه‌های متخلف قرار بگیرد.