از قصد خودسوزی تا تصمیم برای فروش کلیه
رفتارهای مدیریت با کارگران شرکت هفت‌تپه و استمرار وضعیت پادگانی و امنیتی بر فضای کار در کارخانه نیشکر هفت‌تپه، عملا شرایطی را برای کارگران فراهم کرده که نتوانند در یک حاشیه امن، اعتراضی به پرداخت‌نشدن معوقات حقوقیشان داشته باشند.
«برادر؛ توانایی دادن نان قسطی نداریم. خواهشا تقاضا نفرمائید، که با گفتن «نه» ضایع نشی…» عکس پلاکارد نوشته شده روی دیوار نانوایی را فرستاده و می‌گوید: «الان چند روزه که یکی از نانوایی‌های هفت‌تپه که کارگرهای نیشکر ازش نون قسطی می‌خریدن، این اعلامیه رو چسبونده روی دیوار که دیگه نون قسطی هم نمیدن. آنقدر تعداد کارگرانی که نون قسطی می‌خریدن زیاد شد، که اینم از دست رفت.»
نام هفت‌تپه، مدت‌هاست که با نام کارگران نیشکر گره خورده است. وضعیت متزلزل کارخانه نیشکر هفت‌تپه پس از خصوصی‌سازی، مدت‌هاست مشکلات کارگری را در این منطقه دو چندان کرده است و گزارش‌ها نشان می‌دهد که اعتراضات کارگران نه‌تنها هنوز به نتیجه مطلوب نرسیده، بلکه دامنه اعتراضات کارگران در چند هفته اخیر به تلاش یک کارگر برای خودسوزی در برابر کارخانه انجامیده است.
تصمیم به خودسوزی، نتیجه تعلیق‌های پی‌درپی
صبح پنجشنبه چهارم آبان‌ماه بود که شنیده‌ها از قصد یک کارگر نیشکر هفت‌تپه برای اقدام به خودسوزی خبر دادند. در این خبرها آمده بود، یک کارگر تعلیق شده نیشکر هفت‌تپه که پسر و دختر نوجوانش نیز همراهش بودند به قصد خودسوزی روی خود بنزین ریخت. او قصد داشت خود و فرزندانش را مقابل کارخانه به آتش بکشد اما توسط سایر کارگران نجات پیدا کرد. چند روز بعد از این اتفاق با دخالت دادستانی، اطلاعات و شورای تامین، کارگر تعلیق شده به کار بازگشت. به‌گفته سایر کارگران، این کارگر هم‌اکنون نیز به‌علت جابه‌جایی از واحد اداری که در آن مشغول به‌کار بود به بخش دیگری منتقل شده است.
«مشکلات شرکت در واقع از بعد از خصوصی‌سازی‌‌اش شروع شد. از وقتی که تاخیر در پرداخت حقوق‌ها کار رو به جایی رسوند که کارگرها مجبور شدن نون قسطی بگیرن. الان تقریبا در تمام مغازه‌های شهر، حساب دفتری داریم.»
علی، یکی از کارگران نیشکر هفت‌تپه که ۱۸ سال است به‌صورت استخدام رسمی در بخش‌های مختلف کارخانه مشغول به‌کار است درباره اقدام به خودسوزی یکی از کارگران این شرکت در چندهفته اخیر می‌گوید: «مشکلات شرکت در واقع از بعد از خصوصی‌سازی‌‌اش شروع شد. از وقتی که تاخیر در پرداخت حقوق‌ها کار رو به جایی رسوند که کارگرها مجبور شدن نون قسطی بگیرن. الان تقریبا در تمام مغازه‌های شهر، حساب دفتری داریم.»او با اشاره به دلایل و جزئیات اقدام به خودسوزی یک کارگر در نیشکر هفت‌تپه، می‌گوید: این کارگر را به‌بهانه شرکت در اعتراضات کارگری به پرداخت نشدن معوقات مزدی، از کار محروم کرده بودند. «اول بهش گفته بودن ۳-۴ روز سرکار نیا. این ۳-۴ روز به ۵۳ روز کشیده شد و سراغش نیامدن. به اداره کار شکایت کرد و رای بازگشت به‌کار گرفت. با این حال بعد از مدت کوتاهی که از بازگشت به کارش گذشته بود، مجددا از کار تعلیقش کردن. همون روز که خبر تعلیقش رو شنید، رفت به سمت خونه. بچه‌هاشو برداشت و اومد جلوی دفتر مدیریت. بنزین ریخت روی خودش و بچه‌هاش. بهش گفته بودن چرا تو اعتصاب کارگری شرکت کردی و چرا علیه مدیریت شعار دادی؟»
علی که به‌همراه خانواده ۵ نفره‌اش در یکی از مناطق مرکزی شهرستان شوش زندگی می‌کند از مشکلات گذران زندگی و تامین معاش خانواده‌های نیشکر هفت‌تپه می‌گوید: «همین چند روز پیش بعد از تمام این اعتراض‌ها و اعتصاب‌ها، تازه حقوق‌های تیرماه واریز شده و حقوق مرداد، شهریور و مهرماه را هنوز دریافت نکرده‌ایم. علاوه بر اینها معوقاتی از قبیل ۸ ماه بن کارگری، اجرا نشدن طرح طبقه‌بندی مشاغل، حق بیمه‌های عقب‌افتاده چندماه اخیر و حقوق و دستمزد از سال‌های گذشته باقی‌مانده که اصلا معلوم نیست تکلیف آنها چه می‌شود. وقتی هم که به اداره کار شکایت می‌کنیم عملا به‌جایی نمی‌رسیم. چون اغلب مسئولان استان، پشت کارفرمای این شرکت هستند و قرار نیست کسی به درد ما گوش کند.» به‌گفته او در چنین شرایطی، فشارها روی کارگرانی که با دستمزدهای حداقلی در این کارخانه مشغول به‌کارند، افزایش پیدا می‌کند و در نتیجه ممکن است چنین اقداماتی از آنها سر بزند.
زندگی سخت خانواده‌های کارگری در «هفت‌تپه»
شهر هفت‌تپه، شهری است کارگرنشین. کارگران نیشکر، کارگران کاغذپارس، کارگران شرکت قند عمده اهالی این شهر را تشکیل می‌دهند. اغلب کارگران از شهرهای شوش، اندیمشک، دزفول و شهرک‌ها و روستاهای اطراف به نیشکر هفت‌تپه می‌آیند. کارگران می‌گویند، بی‌توجهی به وضعیت شغلی بسیاری از این کارگران، آنها و خانواده‌هایشان را درگیر آسیب‌هایی می‌کند که جبران‌ناپذیر است.
علی به شرایط سخت زندگی خودش اشاره می‌کند و می‌گوید: سه‌تا بچه دارم. همسرم مدت‌هاست با ناراحتی قلبی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند. در این چند سال تمام زندگی‌ام را فروخته‌ام تا درمانش کنم. هزینه‌های درمان همسرم طوریست که مجبورم ماهیانه حداقل ۶۰۰ تا ۷۰۰هزارتومان هزینه درمان و داروها را بدهم. از بیمه تکمیلی هم خبری نیست… همین حالا که اینجا هستم از سه‌جا وام گرفتم که هرکدومشون، ۴-۵ قسط عقب‌افتاده دارن. تمام زندگی‌ام را فروختم و هزینه همسرم کردم و آخ هم نگفتم اما این شرکت کاری با من کرد که انگشتر یادگاری مادرم را فروختم تا غذای فرزند شیرخوارم را تامین کنم.
از خودسوزی تا کلیه‌فروشی
او مانند ده‌ها کارگر دیگر نیشکر هفت‌تپه که شرایط کم‌وبیش مشابهی دارند، مستاجر است و ماهیانه ۳۲۰ هزارتومان اجاره خانه پرداخت می‌کند. اجاره‌ای که به‌گفته خودش ۴ماه است به تعویق افتاده است. «برای کودک شیرخواره‌ام که شیر نان‌دو می‌خورد، نمی‌توانم شیر بخرم. مدتی است شیرگاو برایش می‌گیرم. از فشار بی‌پولی حتی نتوانستم شهریه مدرسه بچه‌ها را پرداخت کنم. بعضی مواقع حتی پول توجیبی بچه‌ها را ندارم بدهم. شاید باورتون نشه ولی بسیاری از کارگران ما روزانه دو وعده غذا می‌خورن.»
این کارگر می‌گوید تا اسفندماه امسال قرارداد خانه اجاره‌ای‌اش هم تمام می‌شود و او قصد دارد برای تهیه، سرپناه جدید، کلیه‌اش را بفروشد. «برای خرج و مخارج زندگی، چند وقت پیش مجبور شدم از پول پیش خونه هم کم کنم. تا چندماه دیگه مهلتم تمومه… گروه خونی‌ام اُ منفی است، خودتون می‌دونین چقدر کمیابه. چند هفته پیش یک نفر که برادرش به‌شدت نیاز به کلیه داشت، پیشنهاد داد که تا ۳۰میلیون کلیه‌ام را بخرد، تصمیم داشتم کلیه‌ام رو بفروشم که زنم فهمید و ۱۰ -۱۲ روز به نشانه قهر رفت خونه پدرش. بچه‌هام گفتند ما حاضریم زیر چادر زندگی کنیم ولی تو این کار را با خودت نکنی. حالا هر روز فکر می‌کنم که چه کنم. تازگی‌ها تصمیم گرفته‌ام به‌بهانه ماموریت هم که شده چند روزی به اهواز برم و کلیه‌ام را بفروشم شاید از زیر بار فشار روانی از دست دادن خانه تا چندماه آینده خارج بشم. همینه دیگه یه نفر خودسوزی می‌کنه، یکی هم مثل من کارش به کلیه‌فروشی می‌کشه…»
وقتی پول خرید چهارعدد تخم‌مرغ را نداشته باشی…
نکاتی که علی به آن اشاره می‌کند را محمد یکی از همکارانش که مرتبا حرف‌هایش را تأیید می‌کند با روایت‌هایی دیگر از وضعیت کارگران نیشکر هفت‌تپه ادامه می‌دهد. به‌گفته او اغلب کارگران نیشکر هفت‌تپه در ماه‌های اخیر، مایحتاج زندگی روزمره‌شان را به‌صورت قسطی و قرضی از مغازه‌ها و حتی نانوایی‌ها تهیه می‌کنند. مسئله‌ای که اکنون با تغییر نکردن شرایط کارخانه، شکل و صورتی دیگر به‌خود گرفته است… او روایت تلخی از چانه‌زنی همسر یکی از کارگران برای خرید ۴ عدد مرغ از یک مغازه مرغ‌فروشی بازگو می‌کند: «چند روز پیش رفته بودم مرغ‌فروشی تا برای بچه‌ها مرغ بخرم، مرغ را هم روی حساب دفتری که در آن مغازه دارم می‌برم، دیدم همسر یکی از کارگرانی که من او را می‌شناسم هم در مغازه مشغول چانه‌زنی برای خرید ۴ عدد مرغ است. صحنه‌هایی را دیدم که بسیار تکان‌دهنده بود. این زن حاضر بود برای گرفتن چهارتکه مرغ تن به هر کاری بدهد. شرمم می‌آید… آن‌وقت می‌گویند اعتراض هم نکنید. مگر می‌شود این چیزها را دید و ساکت نشست…»
محمد که سابقه ۱۶ سال کار در نیشکر هفت‌تپه را به‌صورت استخدام رسمی دارد، می‌گوید: «اغلب کارگران این شرکت، به دلیل وضعیت نابه‌سامان پرداخت حقوق‌ها برای گذران زندگی، مجبورند شغل‌های دوم و سوم داشته باشند. این مسئله گرچه در بین کارگران روزمزد به‌مراتب بیشتر است اما فشار شرایط و بی‌پولی کارگران رسمی را هم گاها به دستفروشی وامی‌دارد… اغلب یا در آژانس کار می‌کنند یا دستفروش شده‌اند. در همین تابستانی که گذشت، خودم در مقابل خانه، هندوانه گذاشتم و فروختم تا بتوانم زندگی کنم.»
وضعیت کارگران روزمزد، بدتر است
به‌گفته کارگران، رفتارهای مدیریت با کارگران شرکت هفت‌تپه و استمرار وضعیت پادگانی و امنیتی بر فضای کار در کارخانه نیشکر هفت‌تپه، عملا شرایطی را برای کارگران فراهم کرده که نتوانند در یک حاشیه امن، اعتراضی به عدم پرداخت معوقات حقوقیشان داشته باشند. «بعد از هربار اعتراض و اعتصاب، ممنوع الورودمان می‌کنند و وقتی می‌پرسیم برای چی؟ می‌گویند دستور مدیریت است…»
او می‌گوید: شاید کارگران رسمی بتوانند به طرق مختلف صدایشان را به گوش مسئولان شرکت برسانند اما فلاکت اصلی مربوط به کارگران روزمزد است که فشار زیادی رویشان است و بهره‌کشی زیادی از آنها صورت می‌گیرد. آنها با حداقل دستمزد در این شرکت مشغول به‌کارند و برخلاف مقررات قانون کار، به‌صورت سالانه هم با این کارگران تسویه حساب صورت نمی‌گیرد. برخی از این کارگران، سه شیفت کار می‌کنند. کارگر روزمزد باید ۳۰درصد براساس قانون، نوبت کار بگیرد اما عملا به اینها ۱۵درصد نوبت کار می‌دهند. در‌حال‌حاضر این کارگران هم از تیرماه تاکنون معوقات مزدی و حقوقی دارند. اغلب اینها برای گذران زندگی از این و آن پول قرض می‌کنند تا وضعیتشان از این هم بدتر نشود.
«بعد از هربار اعتراض و اعتصاب، ممنوع الورودمان می‌کنند و وقتی می‌پرسیم برای چی؟ می‌گویند دستور مدیریت است…»
یکی از کارگران روزمزد این شرکت که حدود سه‌سال است در یکی از واحدها مشغول به‌کار است و می‌گوید اگر نامی از ما در این‌گزارش برده شود، قطعا اخراج می‌شویم، می‌گوید: براساس قانون، هرکارگری که یک‌سال سابقه کار داشته باشد باید پایه سنوات را دریافت کند اما مدیر امور اداری این شرکت با کارشکنی موجب شد تا این پایه سنوات به کارگران روزمزد پرداخت نشود. اغلب این کارگران روزمزد، ۸ ماه بن کارگری سال ۹۵ و حقوق بهمن و اسفند۹۴ را هم هنوز دریافت نکرده‌اند. او می‌گوید: «حساب‌و‌کتاب‌های معوق ما در پاس‌کاری بین مدیران شرکت و پیمانکار، دو سال است بلوکه شده است.»
این کارگر روزمزد می‌گوید: میزان اضافه کاری که از زمان ایجاد این شرکت یعنی از پیش از انقلاب تاکنون برای حضور کارگران در روزهای تعطیل، معادل ۸ ساعت کار درنظر گرفته می‌شد در سال‌های اخیر به ۴ ساعت رسیده است که یک رقم حداقلی را شامل می‌شود.
او ادامه می‌دهد: تمام دستمزد من به‌عنوان یک کارگر روزمزد یک میلیون و ۳۰۰ است. اگر این مبلغ را به موقع به من پرداخت کنند، شاید بتوانم بهتر زندگی کنم ولی وقتی حقوق‌ها پرداخت نشود و کارگران نتوانند اقلام مصرفی‌شان را از مغازه‌هایی که به آنها قسطی کالا می‌دهند تهیه کنند، معلوم است که کارد به استخوان می‌رسد. سه روز است نانوایی به‌خاطر مشکلات ناشی خرید آرد، بسته شده و کارگران عزا گرفته‌اند. این همان نانوایی بود که به کارگران نان قسطی می‌داد. باورتان می‌شود چند روزی است که برخی از کارگران به‌جای نان، بیسکویت قسطی از سوپرمارکت می‌گیرند.
ضعف مدیریتی ما را به اینجا کشانده است
مشکلات کارگران نیشکر هفت‌تپه از زمان واگذاری این شرکت بزرگ به بخش خصوصی شروع شد. یکی از کارگران در این‌باره می‌گوید: «زمانی که شرکت را واگذار کردند ما را در نمازخانه جمع کردند و گفتند ما یک‌درصد دغدغه حقوق پرسنل را داریم، ولی هرچه گذشت دیدیم این یک‌درصد بالاتر رفت و معوقات مزدی و تهدید امنیت شغلی بیشتر شد. گفتند حمایت کنید، حمایت کردیم، گفتند بیشتر تلاش کنید، تلاشمان را بیشتر کردیم اما هرچه پیش‌تر رفتیم دیدیم ضعف مدیریتی است که شرکت را به این وضعیت کشانده است.»
از سال ۹۴ که شرکت به بخش خصوصی واگذار شده، اعتراضات کارگری هم گسترده‌تر شده است. اجرا نشدن مواد متعددی از قانون کار و عدم پرداخت به‌موقع حقوق و دستمزد، زمینه‌ساز بروز اعتراضاتی شده است که در برخی موارد تا چندین روز ادامه داشته است. ادامه‌دار شدن این اعتراضات در ماه‌های اخیر، باعث شد تا در روز سوم مردادماه ۹۶ یکی از پرسروصداترین تجمعات کارگری توسط کارگران این کارخانه قدیمی برگزار شود. در طی این تجمع اعتراضی، جاده بندر امام به اندیمشک برای ساعاتی به محلی برای اعتراض کارگران و خانواده‌هایشان به وضعیت پرداخت مطالبات کارگری تبدیل شد. موقعیت استراتژیک این منطقه باعث شد تا اعتراض صنفی کارگران از سوی برخی نهادها، امنیتی تعبیر و با آن برخورد شود. در همان زمان، ۱۵ کارگر مجتمع نیشکر هفت‌تپه در منزلشان بازداشت شدند. دلیل این بازداشت‌ها، مختل شدن مسیر تردد جاده‌ای در محور اهواز – شوش عنوان شد. کارگران چند روز بعد با قرار کفالت ۲۰ میلیونی آزاد شدند. با وجود این همچنان مشکلات صنفی کارگران در هفت‌تپه ادامه دارد…