ای کاش نابینایان هم دیده می‌شدند

با پیدایش اینترنت و پررنگتر شدن نقش این ابزار در زندگی روزمره مردمان جهان، ضرورتی هم شناسایی شد به نام دسترس‌پذیری. از همان نخستین سال‌های توسعه اینترنت، گروه‌هایی هم پیدا شدند که پرچم دسترس‌پذیری را علم کردند و از فعالان و طراحان اینترنت خواستند تا هر آنچه که طراحی می‌کنند، به گونه‌ای باشد که برای کاربران نابینا و کم بینا هم قابل استفاده باشد. اما طراحان فعال در ایران انگار به کلی با چنین مفهومی غریبه‌اند و تو گویی از آنچه که در این زمینه در دنیا اتفاق می‌افتد خبر ندارند و حتی با بعضی‌شان که همکلام شوی می‌بینی که اصلاً نمی‌دانند نابینا و کم‌بینا هم امکانی دارد که می‌تواند به کمک آن از اینترنت استفاده کند و کاربرِ سایت یا اپلیکیشن‌شان باشد.

وقتی ماجرا را در سطح چند سایت و اپلیکیشن متعلق به بخش خصوصی ببینی، زیاد برایت عجیب به نظر نمی‌رسد. تا اندازه‌ای حتی به آنها حق می‌دهی؛ چرا که ترویج مفهوم دسترس‌پذیری کار رسانه است و رسانه‌های ما هم که انگار کارهای مهمتری دارند و نمی‌توانند وقت روی این چیزهای ساده و غیرضروری بگذارند. اما این مساله وقتی بغرنج‌تر می‌شود که ببینی نهادی که قرار است خدماتی را برای عموم مردم یک شهر ارائه کند، عملاً یک جامعه آماری بزرگ را در طراحی شیوه ارائه آن سرویس، از یاد برده است. موبایل به دست شدن اکثریت قاطع مردم باعث شده شهرداری تهران هم -هر چند دیر- اما بالاخره به این فکر بیفتد که برخی خدمات تازه و کار راه‌اندازش را از طریق اپلیکیشن‌های موبایلی در اختیار شهروندان بگذارد.

نابینایان تهران‌نشین هم درست مثل سایر همشهری‌هایشان، برای خدماتی که شهرداری در اختیارشان قرار می‌دهد، هزینه می‌پردازند اما افسوس آنهایی که متولی طراحی سرویس‌های مختلف هستند، این دسته از کاربران را به محاق فراموشی سپرده‌اند.

تأسیس یک تاکسی آنلاین و «نقشه همراه تهران»، دو نمونه از برنامه‌هایی است که اخیراً در اختیار شهروندان قرار گرفته است اما انگار متاسفانه در طراحی این دو برنامه، نابینایان ساکن تهران جزو شهروندان این شهر به حساب نیامده‌اند. تاکسی آنلاین شهرداری، نام برنامه‌ای است که در رقابت با نمونه مشابه بخش خصوصی طراحی شده و قرار است مسافران بتوانند از میان تاکسی‌های فعال در سطح شهر، برای خود به صورت اینترنتی تاکسی بگیرند. این برنامه بالقوه می‌تواند اهمیت زیادی برای نابینایان داشته باشد، چرا که خیلی وقت‌ها پیش می‌آید که مسافر نابینا بنا به دلایل مختلف مجبور باشد از تاکسی تلفنی برای تردد استفاده کند. اما کارپینو که برای استفاده عموم شهروندان تهرانی طراحی شده، از همان لحظه اول که ثبت نام را انجام می‌دهی، با دکمه‌های بدون برچسب و نبود امکان استفاده از نقشه برای صفحه خوان‌ها، سر ناسازگاری با کاربران نابینا می‌گذارد.

«نقشه همراه تهران»، نام اپلیکیشن دیگری است که باز شهرداری متولی طراحی آن بوده است. این برنامه امکانات فراوانی دارد و هر شهروندی که آن را نصب کند، دیگر از پرس و جو در مورد مکان‌های مختلف و موقعیت قرارگیریشان بی‌نیاز خواهد شد. امکانات این برنامه مواردی همچون تشخیص دقیق محل استقرار کاربر، مکانیابی نزدیک‌ترین موقعیت‌های رفاهی، تفریحی، تجاری، اداری و بهداشتی، مسیریابی بر اساس ترافیک معابر، به اشتراک گذاری مکان‌های مختلف شهر و معرفی مسیر مبتنی بر خطوط مترو، تاکسی و اتوبوس را شامل می‌شود. تصور اینکه این برنامه چقدر می‌تواند کمک حال شهروند نابینای ساکن تهران باشد، اصلاً کار سختی نیست اما متاسفانه این برنامه هم با وجود گره‌گشا بودن، برای این دسته از کاربران تقریباً غیرقابل استفاده است.

نابینایان تهران‌نشین هم درست مثل سایر همشهری‌هایشان، برای خدماتی که شهرداری در اختیارشان قرار می‌دهد، هزینه می‌پردازند اما افسوس آنهایی که متولی طراحی سرویس‌های مختلف هستند، این دسته از کاربران را به محاق فراموشی سپرده‌اند. فرقی نمی‌کند که زیرگذر چهارراه ولیعصر باشد یا اپلیکیشن کارپینو؛ اول طراحی‌ها صورت می‌گیرد و کار که از کار می‌گذرد، این ما نابینایان هستیم که تازه باید کفش آهنی بپوشیم و دنبال این مسئول و آن کارشناس در شهرداری بیفتیم تا مگر اصلاح مثبتی در نوع طراحی صورت بدهد. از شهرداری به عنوان ارائه کننده خدمات عمومی انتظار می‌رود در طراحی خدمات شهری، همه شهروندان، اعم از معلول، سالمند و سایر اقشار را در نظر بگیرد.