نفس‌های آخر صیادان اسیر
از روزی که ٢١ صیاد بلوچ سوار بر دو لنج اجاره‌ای، آخرین سفر خود را به دریا برای کسب کمتر از دومیلیون آغاز کردند، نزدیک به دوسال می‌گذرد. این نان‌آوران ماهیگیر اگرچه صیدهای سه‌ماهه خود را تقدیم دزدان دریایی کردند ولی هیچ‌گاه نتوانستند لنج‌های خود را به سواحل مکران در چابهار برسانند.
از روزی که ٢١ صیاد بلوچ سوار بر دو لنج اجاره‌ای، آخرین سفر خود را به دریا برای کسب کمتر از دومیلیون آغاز کردند، نزدیک به دوسال می‌گذرد. این نان‌آوران ماهیگیر اگرچه صیدهای سه‌ماهه خود را تقدیم دزدان دریایی کردند ولی هیچ‌گاه نتوانستند لنج‌های خود را به سواحل مکران در چابهار برسانند.
دزدان دریایی سومالی، طعمه تازه اما نحیف یافته بودند و پس از انتقال این صیادان به پناهگاه خود، در تماسی با خانواده اسیران درخواست مبلغی برای آزادی آنها کردند. تمام این روزها برای صیادان در رنج گرسنگی و تشنگی و برای خانواده‌هایشان در استرس و فقر گذشت. کار تا آن‌جا پیش رفت که ساکنان روستاهایی در شهرستان چابهار رو به گدایی آوردند که حداقل هزینه‌ای برای غذای عزیزان خود بفرستند اما در همان روزها هشت نفر از اسیران جان خود را در غربت و بر اثر شکنجه، گرسنگی و شرجی سواحل عدن از دست دادند تا جنازه‌هایشان روی دست هموطن‌هایشان بماند و روزها طول بکشد تا قبری برای آنها کنده شود. درنهایت یک نفر از این صیادان از چنگ دزدان درگیر چندین پروژه فرار می‌کند و چهار نفر آنها با کمک دولت سومالی آزاد می‌شوند تا هشت نفر با شرایط امنیتی دشوارتر همچنان اسیر راهزنان دریایی باقی بمانند؛ هشت نفری که آخرین اطلاع از وضع آنها براساس گفته‌های «پروین صباحی»، همسر یکی از اسیران، به تماس حدود ۶ هفته پیش آنها برمی‌گردد که دیگر نای سخن گفتن هم نداشتند. در این بین مسئولان استانی و کشوری تاکنون چه کاری انجام داده‌اند و چه برنامه‌ای برای روزهای باقیمانده دارند؟
هشت نفر از اسیران جان خود را در غربت و بر اثر شکنجه، گرسنگی و شرجی سواحل عدن از دست دادند تا جنازه‌هایشان روی دست هموطن‌هایشان بماند و روزها طول بکشد تا قبری برای آنها کنده شود.
دزدان، ١۵٠هزار دلار می‌خواهند
«پروین صباحی»، همسر یکی از اسیران به نام «جمال‌الدین دهواری» است که تاکنون چندین بار با همسر و خواهرزاده همسرش سخن گفته است. صباحی درباره آخرین تماس خود و وضع اسرا به «شهروند» می‌گوید: «دزدان آخرین‌بار حدود ۶هفته پیش تماس گرفتند و گفتند تا پول نفرستید دیگر جواب نخواهند داد. آنها مترجم انگلیسی دارند و یک نفر در سراوان که انگلیسی هم می‌داند مترجم ماست. در آخرین تماس، اسرا واقعا نای حرف‌زدن نداشتند و گفتند که دیگر به‌زور نفس می‌کشیم و اگر می‌خواهید کاری کنید فردا دیر است. آن بیچاره‌ها به آخر خط رسیده‌اند و ما می‌خواهیم به آنها کمک شود. الان ما رابط هم پیدا کرده‌ایم. رابط، آقای «جان استید» در کشور کنیاست و خود دزدها این رابط را پیدا کردند که قبلا فیلیپینی‌ها را آزاد کرده است. الان آنها گفته‌اند ١۵٠هزار دلار برای چهار نفر، از ما می‌خواهند و اگر دولت پیگیری کند، می‌تواند آنها را آزاد کند.»
مطابق گزارش‌های منتشرشده، خانواده‌های این اسیران علاوه بر رنج اصلی، شرایط سخت مالی و اقتصادی را تجربه می‌کنند و حتی تعدادی از آنها برای تأمین هزینه‌ای که دزدان برای آب و غذا خواسته‌اند رو به گدایی در شهرهای اطراف آورده‌اند، اما نهادهای دولتی در تمام این ماه‌ها چه کمکی به خانواده این اسیران کرده‌اند؟ صباحی در این‌باره می‌گوید: «از طرف کمیته امداد کُنارک آمدند و گفتند که خانواده اسرا را پوشش می‌دهیم. ما رفتیم وام بگیریم ولی گفتند مسئولش برای مسابقات ورزشی به کرمان رفته و قرار شد شنبه باز پیگیر شویم. کمیته امداد گفته ۴٠٠هزار تومان کمک بلاعوض می‌دهد و وام سوزن‌دوزی را که ۴ تا ۵میلیون است، فقط به خانواده‌های متاهل می‌دهند که سه نفر از اسرا متأهل هستند . از دفتر «مولوی عبدالحمید» هم شماره حسابی گرفتند و تاکنون مبلغ ١٠٠هزار تومان به حساب ما واریز کرده‌اند.»
او درباره دیگر خانواده‌ها هم می‌گوید: «خانواده نوهانی هم دو نفر از فرزندانشان در بین این ٢١ نفر بودند و یکی از آنها فوت کرده است. پدر این دو فرزند که در روستایی با فاصله ١۵٠ کیلومتری از کنارک زندگی می‌کند برای گذران زندگی روی به گدایی آورده و حتی به خانه ما هم برای گدایی آمده است. مادر این دو نفر هم به‌حدی گریه کرده که یک چشم خود را از دست داده است. »
خانم صباحی یکی از آشناترین افراد به جزییات این گروگانگیری است و از نظر او آزادی این اسیران در شرایط کنونی امر محالی نیست: «به نظر من لقمه آماده است و فقط خوردن می‌خواهد و اگر دولت بخواهد می‌تواند آزاد کند. الان رابط مطمئن و مورد تأیید دزدان است. ولی دیروز از یک نهاد رسمی به ما زنگ زدند و گفتند که رابطه خود را با رابط و مترجم قطع کنیم تا آنها خودشان پیگیر شوند.»
«عبدالغفور ایران‌نژاد» هم نماینده کنونی مردم شهرستان‌های چابهار،کنارک، نیکشهر و قصرقند در مجلس است که با وجود تماس‌های مکرر طی بیش از ١٠ روز حاضر به پاسخگویی در این‌باره نشد و مسئول دفتر او تنها به «پیگیری می‌کنیم» قناعت کرد.
همه کوتاهی کردیم
«محمدنعیم امینی‌فرد»، نماینده مردم ایرانشهر در مجلس که ریاست مجمع نمایندگان استان سیستانوبلوچستان را هم برعهده دارد از کم‌کاری و بی‌توجهی همه مسئولان نسبت به این موضوع سخن می‌گوید و امیدوار است که در روزهای آینده پیگیری‌ها جدی‌تر شود. او درباره عملکرد خود و مجمع نمایندگان استان به «شهروند» می‌گوید: «این مسأله مربوط به ۵٧٠ روز قبل است؛ یعنی قبل از این‌‌که ما نماینده شویم. حقیقتا ما تا سه ماه پیش اطلاعی در این زمینه نداشتیم (شاید نماینده چابهار اطلاع داشته ولی ما از ابعاد قضیه بی‌خبر بودیم). در این روزهایی که متوجه شدیم نامه‌هایی برای دولت صادر شد. با آقای ظریف دو مورد و با آقای قشقاوی هم چندین‌بار حرف زدیم اما عملا بعد از این کمپین (کمپین «تا آزادی صیادان ایرانی» که پویشی با محوریت فعالان رسانه‌ای و اجتماعی در داخل کشور است و هدف آنها آزادی اسیران و کمک به‌خانواده آنهاست) ابعاد فاجعه بیشتر روشن شد. من هفته قبل سفری به چابهار داشتم و با صاحب لنج صحبت کردم. به نظر من تمام افراد مسئول به‌نوعی کم‌کاری کردند؛ هم وزارت خارجه هم دولت هم نمایندگان مجلس و خود نماینده حوزه انتخابیه باید بیشتر کار می‌کرد. ما هفته قبل جلسه‌ای با فعالان این پویش داشتیم و قرار شد در نخستین فرصت تقاضای وقتی با آقای ظریف و آقای رحمانی‌فضلی داشته باشم و یک نامه اکید برای آقای روحانی بنویسیم و تقاضای دیدار با ایشان داشته باشیم.» امینی‌فرد درباره راه‌های کمک به آزادسازی این اسیران هم می‌گوید: «بیشتر به نظر می‌آید باید از توان سازمان ملل متحد استفاده کنیم. همچنین نهادهای امنیتی مانند وزارت اطلاعات می‌توانند در این زمینه کمک کنند. خود نماینده چابهار باید فعال‌تر برخورد کند؛ چون اطلاعات بیشتری دارد و این مسأله در حوزه ایشان اتفاق افتاده است. تلاش ما این است که از حداکثر ظرفیت مجلس استفاده کنیم. ما نمایندگان و خود من باید بیشتر پیگیری می‌کردیم و الان هم باید فعال‌تر شویم. من هفته پیش صحبتی با آقای استاندار داشتم و حداقل باید کمیته امداد و بهزیستی را در این زمینه فعال کنیم. در نخستین اقدام با ریاست بهزیستی صحبت خواهم کرد که توجه ویژهای به این خانواده‌ها صورت بگیرد.»
«محمدنعیم امینی‌فرد»، نماینده مردم ایرانشهر در مجلس که ریاست مجمع نمایندگان استان سیستانوبلوچستان را هم برعهده دارد از کم‌کاری و بی‌توجهی همه مسئولان نسبت به این موضوع سخن می‌گوید و امیدوار است که در روزهای آینده پیگیری‌ها جدی‌تر شود.
«محمد باسط‌درازهی»، نماینده مردم سراوان و سیب‌‌سوران در مجلس هم از نشست مجمع نمایندگان استان در هفته گذشته و تلاش این مجمع به دیدار با وزیر خارجه و وزیرکشور در هفته جاری سخن می‌گوید. درازهی درباره تماس‌های خود با گروگانگیران هم می‌گوید: «من سه‌بار با دزدان و یک‌بار هم با گروگان‌ها حرف زدم. آخرین‌بار ۴٠ دقیقه با دزدان حرف زدم و آنها مدام تکرار می‌کردند که «only money» گفتیم که اینها اگر این پول را داشتند که کارگر نمی‌شدند و اگر کسی هم می‌خواست کمک کند که تا الان کمک کرده بود.» اما به چه شیوه‌ای می‌شود این هشت اسیر را نجات داد؟ او از درخواست ٢۵٠ هزار دلاری گروگانگیران می‌گوید و در این‌باره ادامه می‌دهد: «تنها راه‌حل پول است و این پول در بلوچستان یک عمر زندگی است. نه هم‌زبان و هم‌استانی بودن بلکه انسان بودن حکم می‌کند که این مسأله را پیگیری کنیم و ما دیگر توان تحمل گریه‌و‌زاری خانواده‌ها را نداریم. این هفته سعی می‌کنیم حتما با آقای ظریف جلسه بگذاریم.»
استاندار: وزارت خارجه باید پیگیری کند
اما در این ٢٠ ماه که از اسارت ٢١ ماهیگیر بلوچ می‌گذرد، عالی‌ترین نماینده دولت در استان سیستانوبلوچستان چه کاری انجام داده یا مجموعه استانداری چه برنامه‌ای برای روزهای آینده دارد؟ «علی اوسط‌هاشمی» در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «خسارت‌هایی به این خانواده‌ها وارد می‌شود که بخشی زیادی از آن مالی و مادی است؛ ما آن را پیگیری کردیم که از طریق دولت کمک‌هایی به خانواده‌ها صورت بگیرد. یک بخش که مربوط به وام و قرض‌های آنها نسبت به بانک بوده که قرار است معافیت‌هایی در این زمینه صورت بگیرد. قانون می‌تواند به سمت خانوادهای آسیب‌دیده نرمش داشته باشد.» استاندار سیستانوبلوچستان درباره برنامه‌های خود و مجموعه‌اش برای آزادسازی صیادان هم می‌گوید: «بخش ارشد پیگیری مسائل دیپلماتیک است که نبود سفارت در سومالی مزید بر علت شده است؛ هر چند که از طریق نهادهای بین‌المللی و کشورهای دیگر پیگیر این مسأله هستند. علاوه‌بر این شناسایی موقعیت دقیق این اسیران کار آسانی نیست. دسترسی از طرف ما و خانواده با اسیران وجود ندارد و تماس‌ها یک‌طرفه است. ولی وزارت خارجه پیگیر است. برنامه برای آزادی اسیران، خارج از حوزه وزارت کشور و استانداری است. آنچه که ما می‌توانیم انجام دهیم، درخواست پیگیری از طرف وزارت خارجه است که این وزارتخانه از طرق مناسب پیگیر است و به حوزه خود اشراف کامل و مناسب دارند.»
نماینده خبرگان رهبری: تازه این موضوع را می‌شنوم
اگر چه در ماه‌های گذشته، بیشتر رسانه‌های داخلی اخبار این صیادان را پوشش دادند و تلاش برای آزادی آنها و کمک به خانوادهایشان پیگیری می‌شود، اما یکی از نمایندگان مردم سیستانوبلوچستان در مجلس خبرگان رهبری از کلیت این ماجرا اظهار بی‌اطلاعی می‌کند. «مولوی نذیراحمد سلامی» در پاسخ به این پرسش که تاکنون چه کاری در این زمینه انجام داده و چه برنامه‌ای دارد، می‌گوید: «من خبر ندارم و الان از شما می‌شنوم و در جریان نیستم. کسی به ما مراجعه نکرده و اگر مراجعه کنند، سعی می‌کنیم که کمک کنیم؛ ولی من الان از دهان شما شنیدم.»
مولوی عبدالحمید: هر کس درحد وسع خود کمک کند
«مولوی عبدالحمید اسماعیل‌زهی» امام جمعه زاهدان و سرپرست شورای هماهنگی مدارس اهل سنت استان سیستانوبلوچستان است که تأثیرگذاری‌اش در آزادی سربازان ایرانی خاطره خوبی در ذهن مرد مردم به‌جای گذاشته است؛ سربازانی که به دست یک گروهک تروریستی در منطقه سرباز این استان اسیر شدند و درنهایت با کمک ریش‌سفیدان قبایل استان و نامه عبدالحمید آزاد شدند. او به نامه خود به رئیس‌جمهوری سومالی و همچنین نامه‌اش به «محمدجواد ظریف» اشاره می‌کند و می‌گوید: «متاسفانه در رابطه با عزیزان کم‌کاری شده و البته دست هیچ کشوری به این دزدان نمی‌رسد و تا حالا هر تلاشی بوده از طرف خانواده همین اسرا بوده و کسی که رابط بوده، پول هم گرفته ولی آزادی صورت نگرفته است.»
مولوی عبدالحمید که در بین اهل سنت ایران جایگاه و احترام ویژهای دارد، در گفتوگو به «شهروند» از مردم می‌خواهد که به هر شکل ممکن خانواده این صیادان را حمایت کنند: «از طرف ما هم حتما کوتاهی صورت گرفته ولی حتما بیشتر پیگیری می‌کنم و از مردم می‌خواهم که در توان خود به این خانواده‌ها کمک کنند؛ الان از همین تریبون هم از مردم و از خیرین می‌خواهم که به هر شکلی که می‌توانند این خانواده‌های مظلوم را حمایت کنند.»
پس از تماس «شهروند» با امام‌جمعه زاهدان و نماینده مردم استان در مجلس خبرگان رهبری، خانم صباحی از تماس، دلجویی و قول کمک عبدالحمید سخن گفت و خواستار اشاره به این موضوع در گزارش شد. از طرف دیگر اما یک مدیر ارشد در وزارت خارجه ایران، تلاش به اطلاع‌رسانی در این زمینه را نادرست دانست: «نمی‌دانم چه اصراری دارید که درباره همه مسائل خبر منتشر کنید؛ این کار شما به‌صلاح خود اسیران و خانواده‌های آنها نیست.» این سخنان در حالی مطرح می‌شود که بیش از ٢٠ ماه از اسارت صیادان می‌گذرد و حداقل ٨ نفر آنها جان باخته‌اند و بخش زیادی از این روزها در سکوت رسانه‌ها گذشته است. دیروز هم «علی‌اصغر مجاهدی»، معاون صید و بنادر ماهیگیری سازمان شیلات ایران در گفتوگو با «ایسنا» گفت که «دستگاه‌های امنیتی بیش از مسائل مشابه ظرفیت‌های خود را درگیر این موضوع کرده‌اند؛ ولی به دلیل نداشتن ارتباط دیپلماتیک با کشور سومالی روند آزادسازی آنها به کندی پیش می‌رود.»