روی دیگر همه چیز
مستند «روی دیگر همه‌چیز»|میلا تورایلیچ|۲۰۱۷
مواجهه با روایاتی از تاریخ سیاسی و اجتماعی کشورهای مختلف نقاط تاریک و روشنی دارد که برای هرکس ممکن است تداعی لحظه‌ای در کشور خودش هم باشد. تجربه‌های فراگیری چون جنگ، تحریم و انقلاب‌های متنوع و هرگونه کوشش برای تغییر به نحوی در جغرافیاهای متفاوت وجود داشته و دارد. مطالعه و مرور برخی از روایت‌ها کمک می‌کنند که از ناامیدی مطلق رها شده و یا دل به امیدهای واهی نبندیم. تا جای امکان شکست‌ها را بپذیریم و پیروزی‌ها را فرصتی برای خواست تغییر بدانیم.
مستند «روی دیگر همه‌چیز» محصول سال ۲۰۱۷ از کارگردانی صربیایی به نام میلا تورایلیچ است. روایتی از زبان مادر کنشگرش که با ارجاعاتی به لحظه‌های تاریخی صربستان به تصویر کشیده شده است. روزی در کودکی زن (مادر فیلمساز)، دولت کمونیست به اجبارخانه‌شان را بین چند خانواده تقسیم می‌کند. یک در برای نزدیک به ۷۰ سال قفل می‌ماند. فیلمساز در جایی از فیلم با همسایه پشت آن در که هنوز زنده است دیدار می‌کند. نادا که به واسطه حکم دولت کمونیستی اتاقی صاحب شده است خودش را پرولتر حقیقی می‌خواند. فیلم هرچند گذرا اما مجالی برای مرور تاریخی اتفاقات سیاسی و اجتماعی صربستان است.
داستان ِآپارتمانی در بلگراد که از زمان تقسیم شدنش در دوره کمونیستی تا امروز، یک جنگ داخلی، یک دوره تحریم، یک تهاجم خارجی و یک انقلاب را از سر گذرانده است. همه اتفاقاتی که کشورهای جهان به نوعی تجربه کرده یا در حال تجربه آن هستند از چشم راوی به مثابه ناکامی روایت می‌شود. این در حالی است که او خود هیچ گاه از تلاش دست نکشیده است. لحظه‌های مهم تاریخی را زیسته و اتفاقات سیاسی بر زندگی‌اش تاثیر مستقیم داشته است. اما آنچه لزوم دیدن این مستند را آشکار می‌کند دیدن تاب‌آوری در جغرافیایی دیگر است، از زبان کنشگری که گاه خودش و اطرافیانش را در اقلیت می‌بیند.
لحظه‌ای هست که فیلمساز از مادرش، راوی ناکامی‌ها و شکست‌ها می‌پرسد:«بیشترین سقوطمون به نظرت کی بود؟» و او به تورم شدید ۱۹۹۳ صربستان اشاره می‌کند. در میان همه اتفاقات این فشار اقتصادی است که برای او ناکامی بزرگ و از جنس دیگری است. دیدن مردم در صف‌های طویل نان و شیر و تصویر سوپرمارکت خالی. از دیگر نکات جالب فیلم نتایج انتخابات‌های صربستان در گذا‌رهای تاریخی است. قیاس دوره کمونیستی با دوره میلوشویچ هم نکته‌هایی را پیش چشم می‌آورد.
فیلم فرصتی برای آشنایی با سربیانکا تورایلیچ کنشگر اجتماعی و استاد دانشگاه سابق است که در برش‌هایی از سخنرانی‌هایش در طول فیلم یادآور می‌شود که از نگاه او پیروزی در آن معنی که ما در هر بزنگاه تاریخی متناسب با سلیقه سیاسی‌مان جشن می‌گیریم وجود ندارد و آنچه باید همیشگی باشد خواست «تغییر» است. او کسی است که در روز اول پس از انقلاب در یک مصاحبه شعری از شاعری صرب می‌خواند که به نظر خودش نگاه بدبینانه‌ای به آن پیروزی است: «آیا آزادی ترانه‌ای به زیبایی آنچه مظلومان از برای او خواندند سرودن توانست؟» او پرسش‌هایی مطرح می‌کند که در سیر وقایع پاسخی برای‌شان به دست نیامده اما پرسش‌هایی هستند مهم و شاید باید در برهه‌هایی بیش ازهرچیز به پاسخ آنها فکر شود. تورایلیچ پس از انقلاب به وزارت آموزش می‌پیوندد اما نقطه ضعف را آنجا می‌بیند که از سازوکار دولت هیچ نمی‌دانستند نه آنکه ندانند چه کار کنند.
لینک دانلود این مستند با زیرنویس فارسی را می‌توانید در کانال حرفه: هنرمند بیابید.