تهدید ٣٠٠کارگر به فروش کلیه
بنری در مسیر كارخانه مس چهارگنبد- سیرجان خودنمایی می‌كند؛ بنر بزرگی كه سردرِ مجتمع مس چهارگنبد نصب شده و روی آن جمله‌ای حاوی آگهی فروش كلیه به چشم می‌خورد: «به دلیل فقر مالی، تعدادی از کارکنان مجتمع مس چهارگنبد، کلیه خود را به‌فروش می‌رسانند». انتهای آن هم شماره‌ای نوشته شده است تا برقراری ارتباطی باشد با كارگرانی كه می‌خواهند برای فروش كلیه اقدام كنند.
بنری در مسیر کارخانه مس چهارگنبد- سیرجان خودنمایی میکند؛ بنر بزرگی که سردرِ مجتمع مس چهارگنبد نصب شده و روی آن جمله‌ای حاوی آگهی فروش کلیه به چشم می‌خورد: «به دلیل فقر مالی، تعدادی از کارکنان مجتمع مس چهارگنبد، کلیه خود را به‌فروش می‌رسانند». انتهای آن هم شماره‌ای نوشته شده است تا برقراری ارتباطی باشد با کارگرانی که می‌خواهند برای فروش کلیه اقدام کنند. این آگهی متعلق به یک گروه کارگر است که اعلام کرده‌اند حاضرند دسته‌جمعی کلیه خود را بفروشند تا تأمین معاش کنند.مس چهارگنبد، کارخانه‌ای است که در زمستان ١٣٨٢ تأسیس شده و سال‌هاست فراوری مس را بر عهده دارد؛ در سال‌های اولیه، معدن به صورت روباز استخراج می‌شده؛ اما درحال‌حاضر عمر معدن روباز به اتمام رسیده و استخراج به روش زیرزمینی آغاز شده است. درحال‌حاضر این کارخانه به بخش خصوصی متعلق است و حدود ٣٠٠ کارگر دارد.چه شد که کار به اینجا کشید؟ رمضان شهسواری، رئیس شورای اسلامی کار این کارخانه، از شرایط کارخانه انتقادهای بسیار دارد و به ایلنا گفته: حقوق تیر و مرداد را نگرفته‌ایم؛ از قبل هم مزایا طلبکاریم؛ همین شد که در روزهای پایانی هفته گذشته، تجمع کردیم. آخر، ما مثل مجتمع‌های مس دیگر استان کرمان نیستیم؛ عایدی‌مان کم است، دستمزدهایمان خیلی پایین است و همان حداقل دستمزد اداره کار را می‌گیریم. حالا حساب کنید همین حداقل مزد بخورو‌نمیر را هم بخواهند دو، سه ماه یک بار بدهند؛ دیگر برای کارگر چه می‌ماند؟شهسواری از دو سال گذشته به‌عنوان دوران افول شرایط شغلی کارگران مس چهارگنبد یاد میکند و می‌گوید: در دو سال گذشته، از مزایای شغلی ما کم کردند؛ یعنی نرم‌نرمک، کم کردند تا ما به اینجا رسیدیم. اول اضافه‌کاری‌ها را کم کردند؛ مثلا ١٠ ساعت را کردند پنج ساعت، بعد گروه‌های شغلی را کاهش دادند تا حقوق‌ها کم شود تا دست آخر به اینجا رسیدیم که نان شب هم نداریم.
کلیه‌فروشی از سر بی‌پولی
از شهسواری جریان آگهی فروش کلیه را می‌پرسم؛ می‌گوید: تعدادی از بچه‌ها مستأجرند، بدهکاری دارند. وقتی حقوق می‌گرفتند، نمی‌توانستند زندگیشان را بچرخانند، حالا که دو ماه است بی‌پول هستند. در این شرایط، تصمیم گرفتند شماره موبایل بدهند تا کلیه‌هایشان را بفروشند. آگهی کردند و زدند سردرِ شرکت و بعد هم مردم آمدند عکس گرفتند و این شد که همه فهمیدند کارگران چهارگنبد حاضرند کلیه‌هایشان را بفروشند تا زندگی کنند.
در دو سال گذشته، از مزایای شغلی ما کم کردند؛ یعنی نرم‌نرمک، کم کردند تا ما به اینجا رسیدیم. اول اضافه‌کاری‌ها را کم کردند؛ مثلا ١٠ ساعت را کردند پنج ساعت، بعد گروه‌های شغلی را کاهش دادند تا حقوق‌ها کم شود تا دست آخر به اینجا رسیدیم که نان شب هم نداریم.
آگهی، طنز است، جدی نیست
حامد هادیان، رئیس اداره کار شهرستان سیرجان، البته این اقدام کارگران را به شوخی تشبیه میکند و می‌گوید: این آگهی، سردرِ شرکت نصب شده؛ اما حالتِ طنز دارد، جدی نیست. ماه پنجم که تازه تمام شده، می‌ماند همان تیر، کجای دنیا کارگری که یک ماه حقوق نگرفته، کلیه‌اش را برای فروش می‌گذارد؟ کارگران با نصب این آگهی خواسته‌اند شوخی کنند. از رئیس اداره کار شهرستان سیرجان می‌پرسم می‌خواهید برای کارگران این مجتمع چه اقداماتی انجام دهید؛ کارگران ناراضی‌اند و می‌گویند مزایایمان کم شده، از سروته همین حداقل دستمزد می‌زنند و هزار گلایه دیگر دارند. هادیان می‌گوید: بعد از این جریان‌ها، بازرس فرستاده‌ایم، اوضاع مجتمع را بررسی کنند. به‌زودی نتیجه بازرسی مشخص می‌شود.
فاجعه در کارگاه‌ها
علی خدایی، عضو کارگری شورای عالی کار، در گفت‌وگو با «شرق» چنین رخدادی را نشانه‌ای از فاجعه در بنگاه‌های اقتصادی می‌داند و می‌گوید: تأخیر در مطالبات کارگران به یک مشکل همه‌گیر بدل شده و محدود به مجتمع مس چهارگنبد نیست و اکنون بیش از نیمی از شرکت‌ها و کارخانه‌ها دچار چنین مشکلاتی هستند.
به گفته او، ریشه این مشکل به نبود ضمانت برای پرداخت این دستمزدها برمی‌گردد. کارفرمایان در قبال تأخیر در پرداخت حقوق کارگران متحمل هیچ‌گونه هزینه‌ای نمی‌شوند. این اتفاق، نشان از نواقص در قانون کار و البته اجرای آن دارد و پیگیری‌ها نیز در این زمینه عملا تاکنون به جایی نرسیده است.
ضمانت اجرائی برای تأخیر در پرداخت دستمزد وجود ندارد
او با بیان اینکه اگر کارگران شخصا برای وصول مطالبات خود وارد عمل شوند، با برخورد نهادهای خارج از حوزه روابط کار مواجه می‌شوند، می‌گوید: کارگران وقتی اعتراضات خود را به خارج از کارخانه منتقل می‌کنند، برخوردهای قضائی با آنها صورت می‌گیرد و به برهم‌زننده نظم عمومی متهم می‌شوند. اگر داخل کارخانه هم کارفرما ماه‌ها حقوق کارگران را پرداخت نکند، متحمل هیچ‌گونه هزینه‌ای نمی‌شود؛ درحالی‌که حتی اگر حق بیمه‌ای که آن هم مربوط به حوزه روابط کار است، با تأخیر پرداخت شود، کارفرما با جریمه مواجه خواهد شد.
به گفته او، در قانون کار جریمه خاصی که مشخصا به تأخیر در پرداخت حقوق کارگران برگردد، وجود ندارد؛ اما جرائمی که در قانون کار در نظر گرفته شده، می‌تواند شامل حال چنین کارفرمایانی شود.این فعال کارگری ادامه می‌دهد: اصلاح این نقص در قانون کار، نیاز به اصلاح کل قانون ندارد و می‌توان ماده واحده‌ای برای آن در نظر گرفت؛ اما اکنون کار ما دشوار است، زیرا مدام از سوی دولت و رسانه‌ها، از موانع تولید و رکود سخن گفته می‌شود و چنین اقدامی علیه تولید خوانده خواهد شد.
گر کارگران شخصا برای وصول مطالبات خود وارد عمل شوند، با برخورد نهادهای خارج از حوزه روابط کار مواجه می‌شوند… کارگران وقتی اعتراضات خود را به خارج از کارخانه منتقل می‌کنند، برخوردهای قضائی با آنها صورت می‌گیرد و به برهم‌زننده نظم عمومی متهم می‌شوند.
او با اشاره به اینکه یک کارخانه، مالیات، حق بیمه تأمین اجتماعی، عوارض شهرداری و نهایتا حقوقی به کارگران می‌دهد، تصریح میکند: پشت تمامی این موارد، ضمانت اجرائی وجود دارد و نهادهای حاکمیتی برای وصول آنها از تمام ابزارها از جمله؛ جریمه و بلوکه‌کردن حساب کارفرما بهره می‌برند، اما درباره تأخیر در پرداخت دستمزد کارگران چنین ضمانتی وجود ندارد و در طرف مقابل، ابزارهای معمول در دنیا برای مطالبه حقوق کارگران، محدود است. در سایر کشورها، مقاوله‌نامه ٨٧ تا ٩٨ حق اعتراض و اعتصاب صنفی کارگران را به رسمیت می‌شناسد، اما این ابزار در اختیار کارگران ایران قرار نمی‌گیرد.
سکوت کارگران ایران‌سوئیچ در مقابل شش‌ماه بی‌حقوقی
او با بیان اینکه ریشه همه این مشکلات به نبود امنیت شغلی برمی‌گردد و هیچ کارگری به‌راحتی نمی‌تواند اعتراض کند، ادامه می‌دهد: همین چندوقت پیش، کارخانه ایران‌سوئیچ در محدوده استان تهران، ١٢ ماه حق‌بیمه کارگران را واریز نکرده است و شش ماه، حقوق معوقه دارد. کارگران جرئت اعتراض نداشتند، زیرا واهمه از اخراج و تعدیل‌نیرو یا عدم تمدید قرارداد داشتند، به همین دلیل مجبور شدند به این شرایط تن دهند.
اعتراض برای کارگران قطعا هزینه خواهد داشت
عضو کارگری شورای‌عالی کار، با بیان اینکه وقتی فضا بسته می‌شود، جامعه کارگری دست به ابتکارات جدید برای احقاق حقوق خود می‌زند، می‌گوید: تا زمانی که حساسیت رسانه‌ای ایجاد نشود و طرف‌های مقابل زیر فشار افکار عمومی قرار نگیرند، تغییری حاصل نمی‌شود. این اقدامات حداقل حساس‌کردن رسانه‌ها را در پی خواهد داشت و مسئولان سرعت کار خود را افزایش می‌دهند، البته هیچ‌کدام از این اقدامات بدون هزینه برای کارگران نیست و اغلب افرادی که مبتکر این طرح‌ها هستند با برخورد روبه‌رو شده‌اند.او در پاسخ به این پرسش که اگر کارگران در مدت طولانی دستمزدی دریافت نکنند، چگونه امرارمعاش خواهند کرد، توضیح می‌دهد: اغلب این کارگران به شغل دوم و سوم رجوع می‌کنند یا به اخذ وام یا قرض رومی‌آورند، که آنها را بیش از پیش دچار مشکل میکند. حتی در شرایطی هم، کودکان یا دیگر اعضای خانواده وارد بازار غیررسمی کار می‌شوند. اکنون اغلب کودکان کار، متأثر از نبودن معیشت، وارد بازار کار شده‌اند.خدایی با رد جدی اصطلاح «شوخی» از سوی رئیس اداره کار شهرستان سیرجان می‌گوید: اوضاع کارگران به حدی وخیم است که آنها مجبور به انجام این اقدامات می‌شوند تا راه‌حلی برای رفع مشکل خود بیابند، هرچند این اقدام به‌صورت نمادین ممکن است به حل مشکل آنها منتهی شود.عضو کارگری شورای‌عالی کار با اشاره به اعتراض‌های اخیر درباره تأخیر در پرداخت دستمزد کارگران می‌گوید: چندی پیش اعتراض کارگران کارخانه نیشکر هفت‌تپه، منتهی به بستن جاده اندیمشک به اهواز شد. در مواردی نیز کارگران به تجمع جلوی استانداری و نهادهای مدنی رو می‌آورند، هرچند در اغلب موارد، چنین اختلافاتی منجر به درگیری فیزیکی کارگران و کارفرمایان می‌شود.
مملکت را گه گرفته.