باشگاه هواداری یا بنگاه اقتصادی؟
پروژه‌ای که چند ماه قبل از جام‌جهانی ٢٠١٤ برای حمایت از تیمملی راه‌اندازی شد، حالا در سطح وسیع‌تری پیگیری می‌شود تا حدی که استقلال و پرسپولیس نیز به سودی که از این طریق به دست می‌آید، برای گذراندن حیات خود چشم دوخته‌اند. صحبت از باشگاه‌های هواداری فوتبال است که این روزها شاید خیلی از مردم درگیر خودش کرده اما نکته‌ای که وجود دارد، مبهم بودن شکل کمک هواداران از این طریق به باشگاه‌ها و فدراسیون‌های مورد علاقه خود است؛ حسین جمشیدی در گزارشی به بررسی چگونگی فعالیت دست‌اندرکاران این پروژه پرداخته است.
استارت با تیم ملی
قبل از جام‌جهانی ۲۰۱۴ بود که برای اولین‌بار در ایران پروژه‌ای به نام باشگاه هواداری تیم ملی به وجود آمد. از همان ابتدا هدف از راه‌اندازی این باشگاه، حمایت مادی و معنوی از تیمملی فوتبال ایران درعرصه‌های بین‌المللی عنوان شد و شرکت فناپ به‌عنوان کنسرسیوم حمایت از تیمملی با مشارکت فدراسیون فوتبال اقدام به راه‌اندازی این باشگاه هواداری کرد. ماجرا از این قرار است که با ارسال یک پیامک به شماره‌ای مشخص، هر هوادار تیمملی روزانه مبلغ ۱۲۰تومان از حسابش کم شده و در عوض خدماتی ازسوی باشگاه هواداری تیمملی دریافت می‌کند. ارایه تخفیف در بهای بلیت مسابقات تیمملی، ارایه تخفیف خرید اقلام هواداری از فروشگاه تیمملی، دعوت از اعضا برای شرکت در گردهمایی‌های تیمملی با حضور ملی‌پوشان، شرکت در قرعه‌کشی‌های درنظر گرفته شده، ارایه کارت هواداری مجازی و ارایه خدمات تشویقی به اعضای باشگاه ازجمله خدماتی است که باشگاه هواداری تیمملی ادعا کرده به اعضای خود ارایه می‌دهد.
ورود سرخابی‌ها و بلندقامتان
بعد از گذشت بیش از یک‌سال از راه‌اندازی باشگاه هواداری تیمملی، ابتدا باشگاه پرسپولیس و سپس استقلال کار خود در فصل جاری را با شرکت اپراتوری لوح مهر (که از زیرمجموعه‌های اپراتور همراه اول است) آغاز کردند. خدماتی که به هواداران این ۲ باشگاه ارایه می‌شود، شبیه همان باشگاه هواداری تیمملی است اما هزینه عضویت در باشگاه‌های هواداری سرخابی ۲۰۰تومان است. اگر درهفته‌های اخیر یک‌بار برنامه فوتبال برتر را در هنگام برگزاری بازی‌های لیگ برتر تماشا کرده باشید، حسینی مجری غیرورزشی این برنامه را می‌بینید که بارها از هواداران دعوت می‌کند تا در باشگاه هواداری تیم‌های استقلال و پرسپولیس عضو شوند. پیش از این هم در هنگام برگزاری بازی‌های تیم‌های ملی والیبال و بسکتبال در ماه‌های اخیر شاهد چنین اتفاقی بودیم. فعلا این طرح فراگیر تا همین حد پیش رفته و باید دید در آینده به رشته‌های دیگر نیز وارد می‌شود یا خیر.
نحوه کسب درآمد
وقتی هر هوادار تیم‌های ملی و یا باشگاه‌ها، پیامکی را به سامانه‌های مورد نظر ارسال می‌کنند، روزانه ۱۲۰ و یا ۲۰۰تومان از حساب آنها کسر می‌شود. البته این مبلغ عضویت به دلخواه هواداران حتی تا سقف ۵هزار تومان روزانه نیز امکان افزایش دارد که در آن صورت امتیاز هر فرد در قرعه‌کشی افزایش پیدا می‌کند و خدمات بیشتری نیز به هوادار ارایه می‌شود. این مبالغ اما چگونه تقسیم می‌شود و چگونه به فدراسیون‌ها و باشگاه‌ها می‌رسد؟ محمودرضا رضایی، یکی از تهیه‌کننده‌های شبکه سوم سیما که با باشگاه هواداری استقلال و پرسپولیس همکاری می‌کند، دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: «صداوسیما در این ماجرا هیچ نقشی ندارد. فقط تهیه‌کننده برنامه موردنظر برای دقایقی از برنامه‌اش که صرف باشگاه‌های هواداری می‌شود، شاید مبلغی را دریافت می‌کند. همچنین اپراتورهای تلفن‌همراه صرفا مبلغ پیامکی که ارسال می‌شود را با نرخ عادی دریافت می‌کنند. بیشتر این سود به جیب باشگاه‌ها و فدراسیون‌ها می‌رود و بخشی از آن نیز به شرکت‌هایی می‌رسد که این پروژه را اجرا می‌کنند.»
درآمدهای شگفت‌انگیز
به گفته مسئولان باشگاه هواداری تیمملی اعضای این باشگاه به یک‌میلیون نفر می‌رسند و از طرفی هواداران هریک از باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس نیز تا ۲میلیون نفر تخمین زده می‌شوند. البته به دلیل امکان انصراف آسان از این باشگاه‌ها و پذیرش اعضای جدید، هیچ‌وقت تعداد اعضای باشگاه‌های هواداری ثابت نیست. با این حال اگر تعداد هواداران تیمملی را یک‌میلیون نفر درنظر بگیریم و این تعداد را در مبلغ روزانه ۱۲۰تومان ضرب کنیم، به مبلغی حدود ۳میلیارد و ۶۰۰میلیون به صورت ماهیانه می‌رسیم که عددی شگفت‌انگیز است. حتی اگر ۶۰۰میلیون نیز از این مبلغ برای ارسال پیامک اخبار تیمملی به هواداران در ماه صرف شود، باز هم ۳میلیارد باقی می‌ماند و جمع این مبالغ در سال، ۳۶میلیارد خواهد شد. حالا این‌که از این ۳میلیارد چقدر به فدراسیون و چقدر به شرکت اسپانسر می‌رسد، جای سوال دارد؟ در باشگاه‌ها نیز با درنظر گرفتن یک‌میلیون هوادار با هزینه روزانه ۲۰۰تومانی به مبلغ ۶میلیارد در ماه می‌رسیم، این مبلغ با ۲میلیون هوادار می‌تواند به ۱۲میلیارد در ماه هم برسد که در سال یک رقمی شگفت‌انگیز را نشان می‌دهد.
ادعاهای متفاوت درباره مبالغ میلیاردی
احسان مظفری‌پور، نماینده شرکت فناپ در قرارداد با فدراسیون درباره میزان درآمد فدراسیون از طرح مذکور می‌گوید: «سهم شرکت ما در این قرارداد فقط درحد کارگزاری است و اصلا بالا نیست. ما یک شرکت تجاری هستیم اما این حال هدف ما کمک به تیمملی است و بیشتر درآمد حاصله نصیب فدراسیون می‌شود. ما کمترین سهم را برای خودمان قایل هستیم.»
عباس ترابیان، دبیر کمیته بازاریابی فدراسیون فوتبال اما نظر دیگری دارد. او به «شهروند» می‌گوید: «ما در سال ۹۳ فعالیت خود را در این بخش آغاز کردیم و در سال اول نیز از نحوه همکاری با شرکت فناپ راضی بودیم. به همین دلیل برای سال دوم نیز ادامه کار دادیم که درصد فدراسیون نیز در این قرارداد کاملا مشخص است. ما در قراردادمان درآمد سالیانه فدراسیون را حداقل ۷میلیارد تومان در سال آوردیم که در سال اول این مبلغ به ۱۰میلیارد هم رسید. با این حال این‌که بگویند بیشتر درآمدها به فدراسیون می‌رسد، اشتباه است چون قطعا مبالغ بیشتری از این طرح
به‌دست می‌آورند.»
امکان کلاهبرداری نیست
احسان مظفری‌پور، نماینده فناپ در بخش باشگاه هواداران تیمملی با رد هرگونه سوءاستفاده از هواداران فوتبال توضیحاتی را به «شهروند» ارایه می‌کند: «فقط چند شرکت در ایران توانایی اجرای چنین پروژه‌ای را دارند و به همین دلیل به‌شدت تحت نظارت هستند. در پیام‌هایی که برای هواداران از لحظه عضویت ارسال می‌شود، تمام شرایط برای آنها توضیح داده شده و هواداران هر لحظه‌ای که بخواهند، می‌توانند از عضویت خود انصراف دهند. درواقع امکان هیچ‌گونه سوءاستفاده و کلاهبرداری نیست و به همین دلیل در مدت بیش از یک‌سال حتی یک مورد هم بابت شکایت نداشتیم. سعی می‌کنیم به تمام خدماتی که به هواداران تعهد دادیم، عمل کنیم و فقط شاید در بخش برگزاری همایش‌ها به دلیل محدودیت‌ها کمی دستمان بسته باشد که البته نمونه بارز آن مراسم بدرقه تیمملی به جام‌جهانی بود.»
مثبت یا منفی؟
قطعا ارایه کمک ازسوی هواداران به باشگاه‌ها و تیم‌های ملی از طریق سامانه‌های هواداری بسیار شکیل‌تر از اعلام شماره حساب به هواداران است که چندی پیش ازسوی باشگاه پرسپولیس انجام شد. طبق ادعای طاهری، سرپرست باشگاه پرسپولیس ماهیانه ۲,۵میلیارد تومان از این طریق به این باشگاه واریز می‌شود که در این صورت می‌توان به حل مشکلات مالی سرخابی‌ها نیز امیدوار بود. این وجه مثبت ماجراست اما برخی ابهامات در نحوه تقسیم درآمد حاصله از عضویت هواداران، نگران‌کننده است. اگر بعد از چند دوره عضویت هواداران نسبت به این‌که مبلغ پرداختی آنها در راه پیشرفت باشگاه محبوبشان و یا تیمملی هزینه می‌شود، بی‌اعتماد شوند، شاید اصل ماجرا که یک نگاه حرفه‌ای پشت آن است هم زیر سوال برود. با این حال باید امیدوار بود که مثل نقل‌وانتقال بازیکن در فوتبال، نقل‌وانتقال سود حاصله از باشگاه‌های هواداری به دست واسطه‌ها سپرده نشود.