اقتصاد سیاسی

در میان بازارهای راکد کالا و خدمات در سال‌های گذشته، یک بازار نه‌ فقط هرگز از رونق نیفتاد که رشدی سرسام‌آور را در همه این سال‌ها از سر گذراند؛ بازار آموزش. خریدوفروش آموزش در شکل‌های متفاوت آن، از ارائه بسته‌های آموزشی برای دبستانی‌ها و دبیرستانی‌ها تا پیشنهادهای آسان برای کسب آموزش عالی، با وجود همه تبعات اجتماعی آن سویه‌هایی به‌ شدت اقتصادی دارد. در منطق بازار، خریدوفروش با «پول» ممکن است و در بازار آموزش هرکه پولش بیش باشد، سوادش هم بیشتر خواهد شد. پدیده‌ای که دکتر «محمد مالجو »، اقتصاددان، آن را «کالایی‌سازی آموزش» می‌نامد و معتقد است وقتی آموزش پولی شود، تنها امید طبقات فرودست جامعه برای کندن از جایگاه طبقاتی‌شان به‌واسطه تحصیل و سوادآموزی نقش بر آب می‌شود.

اسفند پارسال بود که وزیر کشور هشدار داد حجم قاچاق مواد مخدر به جایی رسیده که ممکن است پول‌های کثیف آن سیاست را آلوده کند. رحمانی فضلی گفت گردش مالی مواد مخدر در ایران رقمی معادل ۲۰ هزار میلیارد تومان است: معادل دو سوم بودجه سالانه کشور. او گفت پول‌های کثیف در همه جای دنیا در قالب باندهای مافیایی اقتصاد و سیاست را آلوده می‌کنند.

این اولین بار نیست که یک مقام عالی درباره نفوذ و وسعت عمل «مافیا» هشدار می‌دهد. وقتی رئیس ستاد مبارزه با قاچاق می‌گوید حجم قاچاق کالا کمی کمتر از کل بودجه عمرانی و معادل یک سوم کل صادرات و واردات کشور است شنیدن اسم مافیای سیگار، مافیای شکر، مافیای دارو و… چیز عجیبی نیست.

استفاده از عنوان مافیا در ایران از این فرا می‌رود و از تجارت و ساخت و ساز گرفته تا فوتبال و رسانه‌ها این عنوان تکرار می‌شود، انگار که گویندگان عنوان مافیا را نه برای ارجاع به یک سازمان مشخص، که به عنوان نامی برای یک شکل سازماندهی امور به کار می‌برند. اما مافیا چیست، چه طور و در چه شرایطی پدید می‌آید و چگونه تثبیت می‌شود؟

ماه‌های پایانی اسفندماه همراه بود با گردهمایی‌های کارگران، معلمان و دیگر اقشاری که خواهان سهمی عادلانه‌تر از مصوبات دولتی برای سال جدید بودند. به رغم اعتراضات گسترده کارگری، حداقل دستمزد برای سال جدید متفاوت از سال‌های پیشین نبود و تصویب حداقل دستمزد هفتصد و دوازده هزار تومانی که فاصله‌ای نجومی با هزینه‌های خانوار داشت، نشان داد که فشارهای کارگران از پس تصمیم دولت بر حفظ شرایط کنونی برنیامده است. اما شکاف بزرگ میان دریافتی‌ها و پرداختی‌های یک خانوار در ایران از کجا ناشی می‌شود و چرا تداوم یافته‌ است؟ برای یافتن پاسخ این سوال با محمد مالجو اقتصاددان گفتگو کردیم.

دیوید هاروی، جغرافی‌دان مارکسیست و فیلسوف معاصر، معتقد است به راحتی نمی‌توان گفت پیروزی یا شکست سیریزا در چیست. هر چه هست، به اعتقاد او سیریزا و پودموس توانسته‌اند فضای سیاسی جدیدی را در خلق سیاست مبتنی بر زندگی روزمره بگشایند. اینکه آیا این گشایش به شکل‌گیری چیزی جدید می‌انجامد یا نه، از نظر او تا حد زیادی بستگی دارد به توانایی چپ در ایجاد بدیل‌های ملموس و پاسخ‌های روشن و نیز جهت‌دهی به نارضایی‌های موجود در سرتاسر جهان. او که در سن٧٩سالگی به‌تازگی کتاب جدیدش با عنوان «هفده‌تناقض و پایان سرمایه‌داری» را منتشر کرده همچنان برای خوانش تغییر اجتماعی یک چشمش به مارکس و چشم دیگرش به جنبش‌های اجتماعی است. آنچه می‌خوانید گفت‌وگوی دو هفته پیش هاروی است با روزنامه ایتالیایی il manifesto به نقل از سایت ورسو درباره تناقضات ذاتی سرمایه‌داری، امکان‌های خنثی‌سازی آن و اینکه سیریزا و پودموس کجای مخالفت با نظم سرمایه قرار می‌گیرند.
‌‌‌

شرق:«١١اردیبهشت، روز جهانی کارگر» برگه‌‏ای از سررسید محمد مالجو، اقتصاددان و پژوهشگر مسایل کارگری که به‏‌طور اتفاقی در دستان محمدرضا بقاییان، نایب‏‌رییس شورای اسلامی کار استان تهران و نماینده کارگری در شورای‌عالی کار قرار گرفت، فضایی را رقم زد که گویی کارگران در غیاب خود حضورشان را به میهمانان میزگرد یادآور شده و خواهان توجهی ویژه از سوی حاضران این جمع برای احقاق حقوق خود بودند. میزگردی که با محور وضعیت نابسامان تولید و کاهش قدرت خرید کارگران برای دستیابی به راه‌حلی بینابین در چنین فضایی برگزار شده بود، درنهایت به‌سویی پیش رفت که این کارگران هستند که در چنین فضایی قدرت چانه‌‌زنی خود را از دست داده‌‌اند و همراهی آنها با کارفرمایان تنها برای تامین معیشت خود و خانواده‌‌شان، از سر اجبار است. محمد عطاردیان، رییس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارفرمایی ایران، در این نشست تاکید داشت که اکنون زمان دعوای کارگر و کارفرما نیست، اما به عقیده مالجو: «تشکل‏‌های رسمی کارگری و آن‌‌دسته از نیروهای کارگری که برای وضعیت اقتصادی کارگران چشم امید به بهبود وضعیت کارفرمایان بخش‌خصوصی دوخته‌اند، از مجموعه پرشماری از اتفاقات تاریخی غفلت می‌کنند که آنچه به کارفرمایان بخش‌خصوصی این توان را داده که امروز معیشت کارگران در گروی سودآوری آنها باشد، یعنی معیشت اکثریت در گروی سودآوری اقلیت باشد.»این‌همه درحالی بیان می‌شود که بقاییان تاکید داشت: «به‌نظر می‌رسد می‌خواهند کارگر و کارفرما را روبه‌روی هم قرار دهند.» متن کامل این میزگرد در پی می‌آید.

هم‌زمان با هر بحران زیست‌محیطی در تهران صحبت از عواملی می‌شود که باعث به‌وجود آمدن آن بحران شده‌اند. در بیشتر موارد شهرداری تهران و سازوکارهایی که برای مدیریت شهری در پیش گرفته است مهم‌ترین علت این معضل‌ها برشمرده می‌شود. یکی از این سازوکارها فروش تراکم و تبعات آن است که به باور همگان دیگر تهران را غیرقابل زندگی کرده است. در این گزارش و با استفاده از آمارهای منتشر شده مراجع رسمی، مسئله فروش تراکم توسط شهرداری در تهران بعد از جنگ تا تهران اکنون بررسی شده‌است.

 هفته گذشته دولت یونان به اتحادیه اروپا تعهد داد که تا ۴ ماه به طور یک‌جانبه سیاست‌های ریاضت اقتصادی را لغو نکند و برنامه‌های اصلاحات اقتصادی خود را به اتحادیه پیشنهاد دهد. در این مدت یونان و اتحادیه اروپا بر سر کاهش بدهی یونان و لغو سیاست‌های ریاضتی مذاکره می‌کنند. این سیاست‌ها از شرایط کمک مالی مجموعا ۲۴۰ میلیارد یورویی اتحادیه اروپا، بانک مرکزی اروپا و صندوق بین‌المللی پول بود. ریاضت اقتصادی فاجعه‌ای برای مردم یونان بوده و نارضایتی آنها حزب چپ سیریزا را به قدرت رساند. یانیس واروفاکیس، وزیر اقتصاد یونان و مذاکره‌کننده اصلی چند روز پیش از توافق موقت و تحت فشار شدید طرف مقابل، مخصوصا آلمان در این یادداشت وضعیت بدهی‌ها و استراتژی مذاکره را شرح می‌دهد.