برای الگوی مصرف شما چند زمین لازم است؟

بشریت با آنچه که طبیعت زمین برایش مهیا می‌کند زنده است. چیزهایی نظیر مواد‌غذایی، سوخت، جذب دی‌اکسید‌کربن و زمینی برای ساختن سرپناه. اگر همه مردم جهان به اندازه ساکنان اروپا مصرف کنند، از اول ژانویه تا دهم ماه مه (در چهارماه و ده روز)، تمام آنچه که اکوسیستم‌های زمین می‌توانند در تمام طول سال تولید کنند را به انتها رسانده‌اند. یعنی برای تامین این میزان مصرف حدود سه زمین لازم است. این برآورد بر اساس گزارش جدید صندوق جهانی طبیعت و شبکه ردپای جهانی است.

اگر همه مردم جهان به اندازه ساکنان اروپا مصرف کنند به ۲/۸ زمین نیاز خواهیم داشت (منبع)

روزی که تمامی توان زمین برای بازتولید به پایان می‌رسد را «روز فرا‌رفت زمین» Earth OverShoot Day می‌نامند. این برآورد در واقع نوعی  حسابداری منابع است که برای جلوگیری از ورشکستگی اکولوژیکی -چه در سطح جهانی و چه در سطح ملی- ضروری است. یک بعد این محاسبه، ردپای اکولوژیکی (Ecological Footprint) است که میزان مصرف منابع طبیعی را نشان می‌دهد و بعد دیگرش ظرفیت‌ زیستی (Biocapacity) است که بیانگر منابع طبیعی موجود است.هر دو معیار با واحد هکتار جهانی برای هر انسان محاسبه می شود.

ردپای اکولوژیک در واقع مساحت زمین حاصل‌خیز و دریای مورد نیاز برای تولید منابع مصرفی و جذب زباله‌های یک جمعیت است. این میزان هر‌سال با توجه به پیشرفت تکنولوژی و میزان برداشت از طبیعت شامل غذا، فیبر، چوب، جاده‌ها، ساختمان‌ها و جذب دی‌اکسید کربن ناشی از سوختن سوخت‌های فسیلی تغییر می‌کند. ظرفیت زیستی میزان توانایی اکوسیستم‌ها برای احیای خود است که وابسته به مناطق بیولوژیکی فعال زمین است.

نمودار این دو معیار برای ایران از سال۱۳۴۰ تا ۱۳۹۳ (منبع)

اما چرا این موضوع برای ما که کمتر از اروپایی‌ها مصرف می‌کنیم و ساکن اروپا نیستیم اهمیت دارد؟ پارسال روز «فرا‌رفت زمین» بر‌اساس الگوی مصرف در ایران ۹ تیر بود. در حالی که این روز برای میانگین مصرف جهانی ۱۰ مرداد بود. یعنی میزان متوسط مصرف در ایران از متوسط جهانی بیشتر است. یعنی ما هم سال به وسط نرسیده تمام کوپن سالانه‌مان را مصرف کرده‌ایم. ما هم با کمبود منابع و مصرف بی‌رویه روبه‌رو هستیم و باید به دنبال برآوردهای مشابه و راه‌حل‌های منطبق با وضعیت اقلیمی و اقتصادی‌مان باشیم.

مهمترین کاری که می‌توان برای کاهش ردپای اکولوژیک انجام داد، کاهش مصرف است. مصرف کمتر یعنی مصرف انرژی و منابع کمتر. آنچه سازوکار شکننده زیست‌بوم‌های سیاره را بر هم می‌زند، دست‌اندازی بی‌رویه برای کسب همین منابع است. از تبدیل پهنه‌های جنگل‌ها به زمین‌های کشاورزی تا برداشت چوب و مواد معدنی. پروسه‌ برداشت تمامی این منابع به معنی تخریب زیست‌بوم‌های حیاتی جهت بازتولید منابع حیاتی است. وضع مقررات و حمایت دولتی برای تشویق کاهش ردپای اکولوژیک محصولات مصرفی و کاهش آلودگی‌ها به همراه جریمه‌های تنبیهی و افزایش هزینه‌های مصرف محصولات مخرب می‌تواند به تغییر الگوی مصرف برای کاهش آلودگی و تخریب، کمک کند.

در آستانه ورود به دهه جدید میلادی، اتحادیه اروپا در‌ صدد است تا با برنامه‌های بلند‌مدت و سرمایه‌گذاری‌های کلان تا سال ۲۰۴۰ ردپای کربن کشورهای این منطقه را به صفر برساند. صندوق جهانی طبیعت از رهبران و سیاستمداران اتحادیه اروپا می خواهد تا چهار سیاست کلی را پیگیری کنند:

اول- گذار به سیستم‌های تولید غذا و مصرف پایدار

عایدات جنگلها، مزارع و مراتع ۳۵ درصد ردپای کربنی اروپا را تشکیل می‌دهند. استفاده نامناسب از زمین شامل کشاورزی و تولید مواد غذایی به صورت ناکارآمد و ناپایدار و برداشت بی‌رویه کالاهایی چون چوب و روغن پالم و سویا است که منجر به جنگل‌زدایی، از دست دادن تنوع زیستی، تخریب زیستگاه گونه‌های گیاهی و جانوری و انتشار قابل‌توجه دی‌اکسید کربن می شود.اثراتی بازگشت‌ناپذیر و غیرقابل جبران.

سیاست‌گذاری و برنامه عملیاتی برای حفاظت و احیای جنگل‌ها و حمایت کشاورزان در این مسیر ضروری است.

دوم-  به صفر رساندن ردپای کربن اروپا تا سال ۲۰۴۰

سیاست‌گذاری و برنامه عملیاتی برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، کاهش میزان مصرف انرژی و اجرایی کردن سیاست‌های اقتصاد دورانی به جای اقتصاد خطی.

سوم- ترمیم طبیعت

از سال ۱۳۵۰ تاکنون جمعیت جهانی حیات وحش ۶۰ درصد کاهش یافته است، آن هم عمدتا به دلیل تهدیدات و فشارهای مرتبط با فعالیت‌های انسانی، از قبیل تخریب زیستگاه‌های حیات وحش. قوانین سختگیرانه برای حمایت از طبیعت، سرمایه‌گذاری برای اجرا و ادغام ملاحظات زیست‌محیطی در سیاست‌های مرتبط، علل خصوص کشاورزی و زیرساخت انرژی در این امر حیاتی است.

چهارم- حفاظت از اقیانوس ها و آبهای آزاد

دهه‌ها ماهیگیری بی‌رویه گونه‌های مختلف ماهی‌ها را به مرز فروپاشی هدایت کرد. در عین حال آلوده کردن و تخریب زیستگاه‌های دریایی، تغییرات آب‌و‌هوایی، آلودگی پلاستیک و فعالیت‌های غیرقانونی، اقیانوس‌ها و آب‌های آزاد را هم‌چنان تهدید می‌کند. مدیریت پایدار منابع دریایی و حفاظت از گونه‌های آبزی و زیستگاه‌هایشان و کنترل و نظارت بر ماهیگیری و صید سایر گونه‌های دریایی برای حفاظت از آب‌های آزاد ضروری است.

پنجم- سرمایه‌گذاری برای آینده پایدار

اقتصادهای دورانی، اقتصادهای پایدار و مستقل هستند. سرمایه‌گذاری و ایجاد انگیزه در بخش‌های اقتصاد پایدار، از جمله انرژی‌های تجدیدپذیر و حمل‌و‌نقل پایدار، اشتغال‌زایی، رقابت و رونق اقتصادی مداوم به همراه دارد. این امر نیازمند اصلاح ساختار اقتصادی با سیاست گذاری‌های جدید و تخصیص بودجه برای اقتصاد دورانی و پایدار است. آیا این سیاست‌ها و راهکارها برای سازگار‌کردن ساختار اقتصادی‌ با تنها زمینی که داریم چاره‌ساز خواهد بود؟

می‌توانید گزارش جدید صندوق جهانی طبیعت WWF و شبکه ردپای جهانی Global Footprint Network را اینجا مطالعه کرده و با هشتگ #MoveTheDate فعالیت‌های کمپین‌های مرتبط را دنبال کنید. همچنین اگر به سایت فرا‌رفت زمین بروید، می‌توانید با ماشین حسابشان محاسبه کنید اگر همه مردم دنیا بر اساس الگوی مصرف شما زندگی و مصرف کنند، چند زمین لازم است.